Coraz więcej osób skarży się na bóle stawów i bóle kręgosłupa.
Chrząstka stawowa o grubości około 1-7 mm, pełni z płynem stawowym rolę amortyzującą w stawie, a jej gładka i śliska powierzchnia ułatwia przesuwanie się kości względem siebie. Chrząstka zbudowana jest z komórek-chondrocytów, włókien i substancji podstawowej, nie zawiera naczyń ani nerwów. Jedynym źródłem składników odżywczych dla chrząstki jest płyn stawowy, z którego podczas ruchu przenikają do niej substancje odżywcze. Substancja międzykomórkowa ( matrix ) chrząstki składa się z siatki makrokolekuł wypełnionych wodą. Woda stanowi 60 – 70 % ciężaru chrząstki, a makromolekuły ( kolagen, proteoglikany i białka niekolagenowe ) pozostałe 30-40 %.
Kolagen tworzy sieć włókienek, która nadaje chrząsce wytrzymałość na rozciąganie oraz kształt. Kwas hialuronowy jest związkiem silnie polianionowym. Tworzy liczne pętle, których oczka decydują o przenikaniu innych substancji. Kwas hialuronowy wytwarzają komórki typu B błony maziowej. Stanowi on główny składnik płynu stawowego, a na powierzchni chrząstki stawowej tworząc warstwę ochronną. Duża lepkość i elastyczność tego kwasu powoduje, że nadaje on powierzchniom stawowym śliskość i amortyzuje staw podczas obciążenia.
Choroba zwyrodnieniowa stawów- osteoarthrtis ( OA ) jest to postępująca utrata chrząstki stawowej z niedostateczną jej odbudową oraz przebudową warstwy podchrzęstnej kości i tworzeniem wyrośli kostnych, co prowadzi do uszkodzenia anatomicznego stawu ( zarówno chrząstkę stawową jak kość podchrzęstną, więzadła, torebkę stawową, błonę maziową i mięśnie znajdujące się wokół stawów ).
Zmianom może towarzyszyć wtórnie proces zapalny w błonie maziowej.
Różne procesy chorobowe prowadzą do uszkodzenia struktury jednego lub wielu stawów.
Dawniej uważano OA za proces zwyrodnieniowy, związany z wiekiem oraz zużyciem i zniszczeniem chrząstki stawowej. Urazy, otyłość, deformacje anatomiczne i osłabienie siły mięśniowej uznawane są za miejscowe biochemiczne czynniki ryzyka. Czynniki mechaniczne odgrywają istotną rolę zarówno uszkodzeń pierwotnych jak i wtórnych. Strukturalne uszkodzenie chrząstki stawowej, kości I okołostawowych tkanek jest rezultatem albo nieprawidłowego mechanicznego obciążenia uszkadzającego prawidłowe tkanki albo uszkodzenia patologicznej chrząstki stawowej, kości i wiązadeł.
Do choroby zwyrodnieniowej stawów prowadzą więc dwie główne przyczyny :
prawidłowa chrząstka + nieprawidłowe obciążenie
nieprawidłowa chrząstka + prawidłowe obciążenie
Choroba zwyrodnieniowa stawów może obejmować procesem chorobowym jeden lub wiele stawów. Najczęściej zmiany rozwijają się w stawach stóp, kolanowych,
biodrowych, rąk, w dolnych odcinkach kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego, chociaż mogą wystąpić w każdym stawie. OA jest najczęstszą chorobą stawów oraz przyczyną niepełnosprawności w wieku powyżej 65 lat. Często występuje w wieku średnim i podeszłym i kojarzy się z trybem życia oraz rodzajem pracy sprzyjającym przeciążeniom pewnych stawów. Dolegliwości występują częściej u kobiet, aż 60 % osób powyżej 35 roku życia skarży się okresowo na bóle stawowe. Ponad 80 % osób powyżej 55 roku życia ma radiologiczne cechy choroby zwyrodnieniowej, a 20 % pełne objawy kliniczne. U jednej czwartej dorosłych powyżej 55 roku życia występuje ból kolana trwający ponad 30 dni w roku, a 50 % ma zmiany w badaniach radiologicznych. Należy pamiętać, że chrząstka nawet nieuszkodzona w czasie urazu, szybko ulega degeneracji gdy staw jest niestabilny. Redukcja otyłości może zmniejszyć występowanie OA stawów kolanowych o 25- 50 %, a OA stawów biodrowych o 25 %. Przebieg OA jest powolny, rozpoczyna się niewielkimi zmianami chrząstki stawowej w postaci pęknięć i włókienkowatości ,następuje stopniowo niszczenie oraz przebudowa warstwy podchrzęstnej kości. Stopniowo występuje całkowite zniszczenie chrząstki stawowej i osłonięcie powierzchni stawowej, zanik szpary stawowej i utraty ruchomości stawu. OA powoduje uszkodzenie wszystkich komponentów stawu ( podchrzęstnej kości, błony maziowej, torebki stawowej, wiązadeł, okołostawowych mięśni , nerwów jak i chrząstki stawowej ). Utrata chrząstki stawowej jest cechą patologiczną OA, natomiast remodeling i hypertrofia kości podchrzęstnej są głównymi objawami, prowadzącymi do widocznej sklerotyzacji podchrzęstnej kości. Dodatkowo dochodzi do mikrozłamań w podchrzęstnej kości i tworzenia się geod zwyrodnieniowych.
Wzrost kości i chrząstki na obrzeżach stawów prowadzi do powstawania osteofitów, ograniczających zakres ruchomości stawów. W błonie maziowej występuje przewlekłe zapalenie z hyperplazją komórek, naciekami limfocytów wokół naczyń krwionośnych. Powstają kosmki podobnie jak w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
Istotą zmian toczących się w stawach w przebiegu choroby zwyrodnieniowej jest stopniowa utrata masy chrząstki stawowej, na skutek spadku zawartości w niej proteoglikanów. Wzrasta zawartość wody w tkance chrzęstnej, co powoduje zmiany w układzie i wielkości włókien kolagenowych, prowadząc do osłabienia wytrzymałości powierzchniowej warstwy chrząstki. Uszkodzenie powierzchni chrząstki powoduje częściowe odsłonięcie włókien kolagenowych. Z czasem dochodzi do pęknięcia chrząstki i przechodzenia jej fragmentów do płynu stawowego. Coraz głębsze uszkodzenie warstwy korowej nasady kości prowadzi do osłonięcia kości gąbczastej, do której zaczyna wnikać płyn stawowy. Uaktywnieniu ulegają też osteoklasty, odpowiedzialne między innymi za powstawanie w warstwie podchrzęstnej kości ubytków, zwanych torbielami lub geodami zwyrodnieniowymi.
Objawy kliniczne :
Ból stawów narastający, głęboki, tępy, nasilający się podczas zmiany pogody i zwiększonej aktywności. Ból związany z aktywnością pojawia się natychmiast lub wkrótce po zapoczątkowaniu ruchu i może trwać krótko lub utrzymywać się przez kilka godzin po zakończeniu czynności fizycznej. W zaawansowanych stadiach ból może być stały i przerywać sen. Występuje sztywność stawów, szczególnie poranną I po dłuższym okresie braku ruchu. W miarę postępu choroby, pacjenci stają się mniej ruchliwi i mogą odczuwać trzeszczenie, blokowanie lub tarcie w stawie podczas ruchu. Występuje poszerzenie obrysów stawów związane z tworzeniem się wyrośli kostnych ( osteofitów), zaniki mięśni, przykurcze a nawet wysięki stawowe.
Choroba zwyrodnieniowa stawów rąk :
Częściej występuje u kobiet. Powstają zmiany w stawach międzypaliczkowych dalszych- guzki Heberdena a w stawach międzypaliczkowych bliższych- guzki Boucharda. Odczyn zapalny może powodować bolesność guzków. W zaawansowanym okresie choroby zniekształcenia mogą ograniczyć sprawność rąk.
Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych :
Bóle w OA stawów biodrowych ( koksartroza ) mogą rozwijać się powoli i doprowadzać do szurania nogami w celu złagodzenia bólu podczas chodzenia. Ból odczuwa się po zewnętrznej części biodra lub w okolicy pachwinowej, a także na wewnętrznej części uda, w pośladku lub kolanie. Ból w okolicy pachwiny i pośladka może promieniować w stronę uda i kolana.Charakterystyczna jest pozycja przymusowa kończyny w rotacji zewnętrznej i zgięciu w stawie biodrowym. Ograniczenie ruchomości stawów utrudnia siadanie i wstawanie. Przebieg choroby jest powolny i może prowadzić do ciężkiego kalectwa, spowodowanego przykurczem oraz bolesnością podczas obciążenia, uniemożliwiającą chodzenie.
Zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych :
Rozróżnia się 2 postaci zmian:
Proces na tylnej powierzchni rzepki, która podczas zginania stawu kolanowego jest narażona na silny ucisk. Bóle w tej postaci choroby pojawiają się często w czasie wchodzenia po schodach.
Uszkodzenie łąkotek na nasadzie bliższej kości piszczelowej. Szpara stawowa zwęża się, na brzegach powierzchni stawowych tworzą się osteofity. Ból pojawia się podczas stania i chodzenia.
Obie postacie mogą występować jednocześnie, często dołącza się wtórny proces zapalny z nawracającym wysiękiem. W miarę rozwoju choroby dochodzi do przykurczów i zniekształceń, koślawości lub częściej szpotawości .
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa :
Zmiany zwyrodnieniowe w stawach i krążkach międzykręgowych mogą powodować uszkodzenie pierścieni włóknistych, przemieszczenia jądra miażdżystego, prowadząc do ucisku na wiązadło tylne, korzenie nerwowe lub rdzeń kręgowy. Objawy kliniczne to ból i sztywność, a u niektórych chorych objawy neurologiczne ( rwa kulszowa, rwa ramienna ). Ból i objawy neurologiczne mogą być wynikiem ucisku osteofitów na rdzeń kręgowy lub zwężeń kanałów międzykręgowych, zwyrodniowego wypadania krążka międzykręgowego lub podwichnięcia w stawie międzykręgowym.
U większości chorych stosuje się leczenie zachowawcze- leki przeciwzapalne i zmniejszające napięcie mięśni, fizykoterapię, wyciągi z odpowiednim obciążeniem, leżenie w pozycji krzesełkowej- zgięte kolana i biodra. Ważne jest odpowiednie żywienie, ale przede wszystkim powinno się zapobiegać otyłości, która jest jedną z przyczyn powstawania bólów kręgosłupa.
tel. 32 353 20 27
kom. 503 – 144 – 481