Opracowanie na podstawie  wydania  doc. dr hab. med. M. Jarosza  i  prof. dr hab. med.  J. Dzieniszewskiego.

                  Większość  osób  stosujących dietę optymalną  stara się  odstawić  leki , które dotąd  zażywali.  Niestety  nie  zawsze się to da zrobić   od razu. Bywa tak, że  pewne leki  trzeba  stosować  jakiś  dłuższy czas  nawet  po przejściu  na żywienie optymalne.  Kluczem powodzenie  diety  jest  konsekwencja w jej  stosowaniu.  Ta  konsekwencja powinna dotyczyć  głównie  proporcji   spożywanych pokarmów  oraz  ich  ilości .  Zauważam, że pacjenci  generalnie  za dużo  zjadają .To  wiąże się   nie tylko  z brakiem  spadku  wagi ciała, ale  także  z brakiem  poprawy  stanu  zdrowia. Wtedy  też trudno  odstawić leki.

        Wiele dolegliwości  pacjentów  jest  skutkiem interakcji pomiędzy przyjmowanymi lekami.  Na negatywne następstwa tych działań narażeni są  zwłaszcza  ci    pacjenci, którzy są  leczeni  z powodu kilku chorób wieloma różnymi lekami. Z badań ostatnich lat  wyłonił się  kolejny problem – wcześniej zupełnie  niedostrzegalny. Uzyskano istotne dowody na to, że  niebezpieczne interakcje  mogą zachodzić  również  między lekami a żywnością .  Skutkiem tych  interakcji mogą być  istotne następstwa kliniczne  : brak lub zmniejszenie  efektów terapeutycznych albo  wystąpienie   niebezpiecznych  powikłań  , jak zaburzenia przewodzenia i rytmu   serca oraz gwałtowny  wzrost  ciśnienia tętniczego krwi. Aspekt terapii , związany  z wpływem  składników żywności  na działanie leków, bardzo często  nie jest brany pod uwagę  podczas  przekazywaniu choremu informacji  na temat zażywania leków.  ( dotyczy to również  żywności  uznawanej powszechnie za zdrową). W chwili obecnej  dane nie obejmują  kompleksowo wielu powiązań  pomiędzy żywnością a lekami. Są one  zawężone do pojedynczych leków  lub grup  chemioterapeutyków.

Zmniejszenie wchłaniania leków.

Obecność pokarmu w żołądku zmniejsza istotnie lub opóźnia wchłanianie niektórych leków , zwłaszcza antybiotyków i  sulfonamidów. Czasem  może wchłonąć się  tylko część dawki,  lub być wydalony   z przewodu pokarmowego zanim  dojdzie do jego wchłonięcia. Dzieje się tak, ponieważ lek może ulec wytrąceniu  przez różne związki  znajdujące się w żywności , przejść w formę  nierozpuszczalną  lub ulec związaniu  przez niektóre składniki pokarmowe np. błonnik. Wiele składników pokarmowych  jak polisacharydy, białka i   szereg związków wielkocząsteczkowych  adsorbuje leki, powodując zmniejszenie lub zwolnienie wchłaniania. Produkty zawierające  duże ilości jonów  wapniowych np. mleko, sery, jogurty mogą  zmniejszyć lub całkowicie  uniemożliwić wchłanianie niektórych leków, ponieważ  tworzą  z nimi  sole wapnia, które są  nierozpuszczalne w wodzie.  Fluorochinolony i tetracykliny – stosowane w leczeniu  infekcji  dróg oddechowych i moczowych, przyjmowane  w czasie spożywania mleka lub twarogów  i  innych przetworów  mlecznych  , które  obniżają ich stężenie we krwi  o ok.50%  tracą  swoje działanie terapeutyczne. Podobne   niekorzystne zjawisko zaobserwowano w przypadku leku Didronel, stosowanego w leczeniu osteoporozy i  hiperkalcemii nowotworowej. Oceniono ,że powinna być zachowana co najmniej 2 godzinna przerwa pomiędzy przyjęciem wymienionych leków a spożyciem posiłków zawierających dużo wapnia.  Mleko  zmniejsza też pH w żołądku, co może doprowadzać do rozpuszczania otoczek tabletek  w żołądku  ( a nie w jelicie cienkim) i uwolnienia z niej leku, który powoduje silne podrażnienie błony śluzowej . Innym przykładem zmniejszonego wchłaniania  leku jest  popijanie preparatów żelaza np. Hemofer, Askofer  kawą lub  herbatą. Taniny obecne w herbacie  tworzą z żelazem bardzo trudno wchłaniające się związki. Opóźnia to  leczenie  anemii. Podobnym typem interakcji  jest popijanie leków  sokami cytrusowymi. Zawarty tam kwas cytrynowy adsorbuje np. erytromycynę  benzylopenicylinę, utrudnia ich wchłanianie, może  być przyczyną  nieskuteczności leczenia  niektórych zakażeń bakteryjnych.                   Niektóre interakcje mogą  być bardzo niebezpieczne. Dotyczy to produkty uważane za bardzo zdrowe zawierające dużo  błonnika np. płatki  owsiane, otręby. Błonnik powoduje adsorbcję preparatów naparstnicy np. Digoxin, Bemecor stosowanych  w leczeniu  niewydolności krążenia i zaburzeniach rytmu  serca oraz leków antydepresyjnych. W  przypadku  pierwszej grupy leków  interakcja może doprowadzić do zaostrzenia niewydolności krążenia lub wystąpienia powikłań  zatorowych np. udaru mózgu, zaś w przypadku drugiej grupy leków – stworzyć potencjalną możliwość samobójstwa pacjenta.  Niebezpieczna może  być również interakcja leku przeciwpadaczkowego – fenytoiny z takimi  składnikami jak: kazeiniany, karagen, skrobia kukurydziana czy tez  olej kokosowy. Obniżają one o ok. 50%stężenie fenytoiny  we krwi. Opisano też wiele przykładów gorszego wchłaniania lekó, gdy spożywane są one w czasie  jakiegokolwiek posiłku. Zjawisko to jest bardziej  nasilone gdy posiłek zawiera dużą ilość węglowodanów złożonych. Prawdopodobnie związki polisacharydowe wiążą silnie niektóre leki tworząc trudno wchłaniane kompleksy. Dotyczy to także leków przeciwwirusowych oraz  niektórych leków niesteroidowych przeciwzapalnych, np.  stosowanych w  leczeniu zapalenia stawów, zmian zwyrodnieniowych stawów i mięśni.

Zmniejszenie  wchłaniania leków mogą powodować też różnego rodzaju  substytuty żywności, suplementy , odżywki. Przykładem jest olestra , będąca  substytutem tłuszczu zawartym w wielu produktach spożywczych. Hamuje one wchłanianie wit. A i E  stosowanych np. w  leczeniu trądziku, łuszczycy, niepłodności , chromaniu przestankowym. Olestra ogranicza  możliwość rozpuszczania tych witamin w tłuszczach ,powodując  zmniejszenie skuteczności leczenia.

Zwiększenie wchłaniania leków.

Lepsze wchłanianie , prawie zawsze , powoduje  zwiększenie  stężenia leku we krwi i zwiększenie  jego  skuteczności . Nasilenie interakcji jest indywidualne i zależy od wielu czynników : motoryki przewodu pokarmowego ,pH soku żołądkowego, samej choroby . Zwiększone wchłanianie niektórych leków  zależy głównie od zawartości  tłuszczu w posiłkach. Interakcja  jest szczególnie nasilona gdy spożywa się  smażone jajka, bekon, masło smalec , tłuste przetwory mleczne .Tłuszcze zawarte  w posiłku  nasilają i przyspieszają wchłanianie leków o  dużej  lipofilności , co powoduje ,że leki te sa bardzo dobrze rozpuszczalne w tłuszczach emulgowanych przez kwasy żółciowe. Opisane są  interakcje  z tłuszczem pokarmowym leków przeciwgrzybiczych, niektórych  leków stosowanych w leczeniu infekcji pasożytniczych, leków psychotropowych- zwłaszcza trójpierścieniowych leków antydepresyjnych, np. amitryptylina, imipramina, beta-adrenolityków- np. metoprolol, atenolol, propranolol, trasicor i  i  niektórych leków  hipotensyjnych.

Posiłki z dużą zawartością tłuszczu zwiększają wchłanianie leków przeciwpasożytniczych  , jak Zentel, Vermox, mogą narazić chorego na wystąpienie objawów niepożądanych, pod postacią bólów  i zawrotów głowy, kaszlu łysienia, świądu i zmian skórnych. Bardzo niebezpieczne interakcje zachodzą pomiędzy tłuszczami  a niektórymi preparatami teofiliny. Wzrost stężenia tego leku  we krwi może być przyczyną tachykardii, zaburzeń rytmu serca (skurcze dodatkowe), hipotonii ,bólów głowy oraz zaburzeń snu. Na równie niebezpieczne  konsekwencje wzrostu stężenia  leków antydepresyjnych we krwi narażeni sa pacjenci zażywający amitryptylinę lub imipraminę tuż przed jedzeniem, w czasie jedzenia lub po spożyciu posiłków zawierających tłuszcze. Mogą wystąpić u nich zaburzenia  świadomości , napady drgawek, zaburzenia snu oraz spadek ciśnienia tętniczego krwi. Nieświadomość  istnienia interakcji pomiędzy lekami a posiłkami bogatotłuszczowymi może  spowodować  szereg groźnych objawów , takich jak zwolnienie  czynności serca, zaburzenia przewodzenia (pod postacią bloku przedsionkowo- komorowego II lub III stopnia), niedociśnienie twtnicze, oraz niewydolność serca u chorych leczonych beta-adrenalitykami.

Niektóre leki powszechnie dostępne mogą  teoretycznie stworzyć  ryzyko  rozwoju przewlekłych chorób ośrodkowego układu nerwowego. Przykładem są leki alkalizujące, przyjmowane przewlekle przez chorych z powodu zgagi i nudności w przebiegu choroby refluksowej  żołądka. Zawierają one w swoim składzie  aluminium, który prawie się nie wchłania z przewodu pokarmowego. Jeżeli jednak leki te popijane są  sokiem pomarańczowym, wchłanianie aluminium znacznie wzrasta. Wykazano 10-krotnywzrost jego stężenia we krwi. Przypuszcza się ,że wysokie stężenie aluminium we krwi  wywołuje u niektórych chorych dializowanych  i przyjmujących leki alkalizujące   – otępienie umysłowe. Przeprowadzenie badań wyjaśniających, czy rzeczywiście  u chorych, popijających alkalia sokiem pomarańczowym , dochodzi do zmian mózgowych- jest praktycznie z powodów metodycznych i etycznych  niemożliwe. Słusznym  , wydaje się jednak przestrzeganie przed tą  interakcją chorych przyjmujących leki alkalizujące, zawierające aluminium. Np. Alusal, Alugastrin, Maalox.

     Ważnymi czynnikami  decydującymi o ilości  i działaniu  leków  jest ich metabolizm oraz szybkość eliminacji  przez nerki i wątrobę.  Omówienie tych kwestii jest bardzo obszerne i wykracza poza  ramy tego artykułu. Reasumując , aby  uniknąć wielu  interakcji między lekami  a  posiłkami, zawsze najlepiej  leki popijać przynajmniej 1 szklanką wody. Leki zażywać  na 1 godzinę przed lub 2 godziny  po posiłku, chyba że  istnieje inne,  podane w ulotce wyraźne zalecenie   stosowania leków np. 15-30 min przed posiłkiem.

W Nowym Roku 2014 wszystkim naszym pacjentom życzymy wiele zdrowia i wszystkiego co dobre.