Żelazo jest z jednym podstawowych mikroelementów, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Średnio około 10 % dostarczonego wraz z pożywieniem żelaza jest wchłaniane w przewodzie pokarmowym. Niedobory żelaza zdarzają się również osobą będących jak twierdzą na diecie optymalnej. Zdarza się, iż pacjent w gabinecie uskarża się na uczucie zmęczenia, pogorszenie koncentracji, kołatanie serca czy bóle i zawroty głowy. Bladość powłok skórnych i śluzówek, zmniejszona tolerancja wysiłku oraz suchość skóry i pieczenie języka, zajady w kącikach ust, zmiany w obrębie paznokci, zwiększona łamliwość i rozdwajanie włosów, to wszystko może świadczyć , że mamy do czynienia z niedoborem żelaza. Ze względu na zmiany w obrębie błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego pacjent może zgłaszać trudności z połykaniem i mieć w tym czasie zwiększony apetyt na zimne pokarmy. W wywiadzie okazuje się, że często Ci pacjenci zażywają leki w przebiegu chorób prowadzących do zmniejszenia kwasowości soku żołądkowego, nowotworów żołądka czy przewlekłego leczenia inhibitorami pompy protonowej. Niestety, spora część pacjentów zażywa leki na żołądek przez wiele miesięcy a nawet lat, doprowadzając się tym samym do niedokrwistości.

Niedokrwistość jest objawem znacznego wyczerpania się zapasów w organizmie. Do niedoboru tego pierwiastka mogą prowadzić różne mechanizmy.

W zależności od płci i wieku do utraty krwi może dochodzić w inny sposób :

1. a) przez drogi rodne- obfite krwawienia miesięczne, krwawienia pomenopauzalne, nowotwory macicy czy pochwy.

1. b) przez przewód pokarmowy- owrzodzenia, polipy, uchyłki, żylaki, stany zapalne, infekcje pasożytnicze, przepuklina rozworu przełykowego, przewlekłe stosowanie leków przeciwzapalnych, nowotwory.

1. c) przez drogi moczowe- kamica moczowa, nowotwory nerek i pęcherza moczowego.

1. d) przez drogi oddechowe- masywne krwioplucia o różnej etiologii, krwawienie z nosa.

1. e) inne urazy, rozległe zabiegi operacyjne, samouszkodzenia.

Możemy zaliczyć do tej grupy również wielokrotnych dawców krwi.

Do niedoboru tego pierwiastka predysponują sytuacje zwiększonego zapotrzebowania organizmu na jony żelaza.

Zapotrzebowanie na żelazo w diecie w poszczególnych okresach życia jest różne i zależy nie tylko od płci, ale również od aktywności fizycznej. Na niedobór żelaza wpływają również stany chorobowe zmniejszające wchłanianie jonów tego metalu w przewodzie pokarmowym. W tej grupie znajdują się głównie przewlekle choroby przewodu pokarmowego, takie jak : enteropatia glutenowa, choroba Leśniewskiego Cohna, czy zakażenie H. pylori.

Również wszystkie choroby przewlekłe takie jak: infekcje układu moczowego czy zapalenia narządów rodnych u kobiet, choroby przebiegające z przewlekłym stanem zapalnym m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, zapalenia naczyń, choroby zapalne jelit, chorych z rozpoznaną chorobą nowotworową, z chorobą alkoholową, przewlekłą chorobą nerek, czy z przewlekłą niewydolnością serca.

We wszystkich tych chorobach, jest nie tylko ważne leczenie lecz również ważna dieta bogata w żelazo.

Np. wątroba wieprzowa czy cielęca.

Niedobór żelaza związany z upośledzeniem wchłaniania tego pierwiastka występuje niemal u wszystkich chorych po resekcji żołądka lub dwunastnicy czy w zespoleniach jelit omijających dwunastnicę.

Pierwszy krok diagnostyczny stanowi wykonanie morfologii krwi obwodowej.

Niedokrwistość rozpoznajemy przy obniżeniu się hemoglobiny poniżej 14g/dl u mężczyzn i poniżej u kobiet 12/dl. Charakterystyczne dla niedokrwistości z niedoboru żelaza jest nieproporcjonalne niewielkie zmniejszenie się liczby krwinek czerwonych w stosunku do spadku stężenia hemoglobiny.

Leczenie :

Leczenie niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza należy zawsze rozpocząć od usunięcia przyczyny niedoboru żelaza. Uzupełnienie wyczerpanych zapasów żelaza w ustroju można prowadzić drogą doustną bądź pozajelitową.

Preparaty żelaza wchłaniają się najlepiej, gdy są przyjmowane na czczo, najlepiej godzinę przed śniadaniem. Wchłanianie żelaza poprawia się w środowisku kwaśnym, więc zaleca się przyjmowanie z witaminą C. Preparatów żelaza nie należy popijać mlekiem ponieważ zmniejsza ono kwasowość żołądka, a co za tym idzie- pogarsza wchłanianie żelaza. Należy unikać produktów spożywczych, które mogą zaburzyć proces wchłaniania żelaza takich jak: kawa, herbata, produkty mleczne, kasze i otręby. Dużym znaczeniem w leczeniu niedokrwistości odgrywa również odpowiednia dieta. Zaleca się wybieranie produktów bogatych w jony żelaza ( patrz tabela ), oraz witaminę C.

Leczenie trwa średnio od 3-6 miesięcy, w zależności od niedoboru żelaza.

Pierwsze efekty terapii widoczne są już po 5- 10 dniach pod postacią wzrostu retikulocytozy. Po około 3 tygodniach obserwuje się zwiększenie stężenia hemoglobiny średnio o 2g/ dl. Po kilku tygodniach od rozpoczęcia leczenia wysycenie transferyny wzrasta powyżej 20 %, a po około 6 miesiącach powinna nastąpić normalizacja stężenia ferrytyny.

Doustne leczenie żelazem jest często źle tolerowane przez pacjentów ze względu na występowanie dolegliwości w nadbrzuszu, nudności, pieczenia w żołądku oraz biegunek. Dlatego przy wyborze produktu leczniczego kierujemy się nie tylko zawartością żelaza, ale także tolerancją chorych danego produktu.

Dlatego też ważna jest profilaktyka , obejmująca prawidłowo zbilansowaną dietę, z obecnością produktów zawierających łatwo przyswajalne żelazo hemowe. Lekarz prowadzący powinien uczulić pacjenta na wszystkie leki które zażywa, na ich działanie niepożądane które mogą spowodować u niego niedokrwistość a tym samym dużą niedogodność i sporo czasu w dojściu do pełnej sprawności. Pamiętajmy, że suplementację żelazem zawsze rozpoczynamy pod kontrolą lekarza. Nadmiar żelaza może być bardzo niebezpieczny dla naszego zdrowia. Jego pokłady m. in. są kumulowane w wątrobie i trzustce i powodują zatrucie organizmu.