Kiedy  pacjent w gabinecie lekarza uskarża się na bezsenność  czy też kłopoty z sercem, ma spadek wagi lub przybiera na wadze, czasami osłabienie mięśni lub biegunki, takie objawy mogą być związane z chorobą tarczycy.

Tarczyca to mały gruczoł położony poniżej krtani , zbudowany z  dwóch płatów  i cieśni. Komórki tarczycy układają się w pęcherzyki  wypełnione  koloidem. Głównym  białkiem  koloidu  jest  tyreoglobulina . Białko to stanowi  rusztowanie  ,na którym atomy jodu są  wprowadzane do cząsteczek tyrozyny,  a także magazyn  gotowych hormonów  tarczycowych.

Hormony  tarczycy to tyroksyna, tetrajodotyronina T4, trójjodotyroninaT3  są  pochodnymi  tyrozyny. Do produkcji  hormonów tarczycy jest konieczny  dowóz jodu, a dzienne zapotrzebowanie  na jod  zależy  od wieku i sytuacji fizjologicznej. W  komórkach obwodowych  głównym  hormonem  jest T3. Tarczyca wydziela głównie T4 , która w warunkach fizjologicznych stanowi 85% hormonu i krąży we krwi  związana z białkami  i pełni funkcję prohormonu. Jej aktywność biologiczna jest 3-8 razy mniejsza niż T3.

Hormony  tarczycy mają  wpływ na embriogenezę i rozwój   oraz na metabolizm i termogenezę.

Hormony tarczycy są potrzebne do:

• prawidłowego różnicowania i  rozwoju wielu  tkanek , przede wszystkim do rozwoju ośrodkowego układunerwowego, szczególnie  neuronów kory  mózgowej i osłonek  mielinowych,
• prawidłowego wzrostu  kości  na długość,
• regulują czynność chrząstek  nasadowych,
• warunkują prawidłowy przebieg  dojrzewania płciowego.

Pod wpływem hormonów  tarczycy  zwiększa się synteza  i katabolizm  białek, ze znaczną  przewagą  rozpadu  białek, co prowadzi do  zmniejszenia ich   ilości w tkankach.

Aktywowana jest  lipogeneza  w wątrobie i lipoliza w wątrobie i tkance tłuszczowej  , co dostarcza  kwasów tłuszczowych  do produkcji  ATP , potrzebnego w przemianach metabolicznych i procesie  termogenezy (wytwarzaniaciepła). Zwiększeniu ulega także przemiana cholesterolu  oraz jego konwersja do kwasów  żółciowych , prowadząc do zmniejszenia stężenia cholesterolu ogólnego  jak, i LDL  oraz fosfolipidów i  i innych  frakcji  tłuszczów  we krwi.

     Każda choroba tarczycy  może  manifestować się  jako  widoczne lub  wyczuwalne  powiększenie tarczycy  czyli  wole  –  miąższowe  lub guzkowe – i  wymaga  diagnostyki.

Powiększenie tarczycy  lub  pojawienie  się  małego guzka często  zostaje  niezauważone  przez  chorego , a znaczną większość   wykrywa się  przypadkowo. Mogą im  jednak  towarzyszyć  uczucie  ucisku w szyi  lub  utrudnienie oddychania. Częściej  chory  zauważa  dyskomfort z  powodu  wysoko  zapiętego  kołnierzyka, czasem zmusza to do  zakupu  koszuli o  większym  rozmiarze lub  rozpięcia.

Rzadziej  występują   zaburzenia  połykania  i  kaszel. Objawy związane z zaburzeniami  tarczycy nadczynności  i  niedoczynności   są  na ogół  przeciwstawne. W  nadczynności  tarczycy dominują  objawy  ze strony  układu  sercowo-naczyniowego i  nerwowego  natomiast   w  niedoczynności tarczycy   dodatkowo   objawy związane  z obrzękiem  śródmiąższowym.

Objawy  niedoczynności tarczycy  są  zauważane  przez  chorych rzadziej  niż  objawy  nadczynności, co wynika z  powolnego   ich rozwoju , ale  także z  zaburzonej  samooceny spowodowanej  pogorszeniem  czynności kory mózgowej.

Nadczynność tarczycy to zwiększenie  wydzielania hormonów  tarczycy przekraczające aktualne zapotrzebowanie  tkankowe. Może  być  jawna lub  utajona .Zmniejszone TSH wskazuje na pierwotną czyli  tarczycową przyczynę  nadczynności .  Tyreotoksykoza   oznacza nadmiar hormonów tarczycy – niezależnie od ich źródła – wywołujący objawy  kliniczne. Obejmuje też te przypadki , w których hormony  tarczycy  są wytwarzane  poza tarczycą  np. wole jajnikowe, przedawkowanie  hormonów doustnych.

Zapadalność na jawną nadczynność tarczycy  wynosi  u  kobiet 500 przypadków  na rok,  a u mężczyzn  10x mniej. Chorobowość  u  kobiet szacuje się na 1,6%  co oznacza , że co 60 kobieta  zachoruje w ciągu  życia na nadczynność tarczycy. W  krajach o dużej  podaży jodu  główną przyczyną nadczynności  jest  choroba GRAVESA-BASEDOWA.  Często rozpoznanie tarczycy to  ( maska ) dla innych o wiele groźniejszych chorób i zwłoka w ich leczeniu. Z drugiej strony wiele chorób, jak na przykład zaburzenia rytmu serca, czy niewydolność krążenia- mogą być następstwem zaburzeń tarczycy.  Teraz widzimy, że tarczyca ma decydujące znaczenie w naszym organizmie.

Objawy  nadczynności zależą od  stopnia jej nasilenia i  mogą  występować w różnej  kombinacji   i dominacji.   Ze strony  układu  nerwowego: drażliwość ,płaczliwość niepokój ,lęk , bezsenność ,trudności  w skupieniu  uwagi ( zaburzające  naukę  i pracę). Skóra: ciepła, różowa, wilgotna, nadmiernie gładka, aksamitna. Włosy nadmiernie  łamliwe, łatwo wypadające i cienkie. Paznokcie  cienkie i łamliwe, przedwcześnie oddzielające się od  łożyska. Mięśnie: zmniejszenie masy i osłabione, w ciężkich przypadkach widoczny zanik uniemożliwiający poruszanie się. Zajęcie mięśni ocznych  może naśladować miastenię – opadanie powiek i podwójne widzenie.

Układ krążenia: przyspieszenie  tętna, nadciśnienie tętnicze z dużą różnicą pomiędzy  ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym,  artymia,  niewydolność serca. Układ pokarmowy –rzadko  powiększenie  wątroby i żółtaczka. Powiększenie tarczycy – wole

Nadczynności tarczycy może pojawić  się nagle np. po niektórych lekach  (amiodaron)  lub  rozwijać  się  latami. (guzki).Może mieć  charakter przejściowy i ustępować samoistnie  np. ostre i podostre  poporodowe zapalenie tarczycy, występować naprzemiennie  z okresami  remisji, wreszcie stopniowo coraz bardziej  się  nasilać (wole guzkowe toksyczne).

Powikłania  nadczynności  tarczycy wynikają z nadmiaru  hormonów tarczycy w  sposób pośredni np. udar mózgu , zawał  serca u chorych z migotaniem przedsionków, lub  bezpośredni – ostry przełom  tarczycowy .

Leczenie  nadczynności  tarczycy:   (istnieją  3  możliwości)

• leczenie farmakologiczne,
• leczenie  jodem  promieniotwórczym,
• leczenie operacyjne.

Dwie ostatnie metody określa się jako leczenie radykalne. Farmakoterapia   może  być  podstawowa  metodą  leczenia lub  stanowić przygotowanie   do leczenia radykalnego.

Podstawowym  lekiem   jest  tyreostatyk   tiamazol .  Lek ten  hamuje syntezę  hormonów tarczycy.

Leczenie  farmakologiczne można wspomóc  odpowiednią  odżywianiem.

Dieta  powinna być  lekkostrawna, należy  unikać potraw smażonych  . Najlepiej  stosować potrawy  gotowane lub  duszone.  Należy  ograniczyć  napoje   zawierające  kofeinę tzn. kawa, herbata,  coca-cola  itp.  Zrezygnować z ostrych  przypraw, oraz  jedzenia i  picia   gorących potraw i  napojów. Pacjentom z nadczynnością tarczycy jest zazwyczaj bardzo gorąco i dlatego nie powinni jadać b. gorących potraw które rozgrzewają.

Ze względu na nasilony  metabolizm  należy  zjadać   więcej  białka   pełnowartościowego : nabiału,  mięsa, ryb. Ważne  również  jest  uzupełnianie  witamin i  związków  mineralnych w postaci jarzyn  i owoców. Szczególnie ważna jest witamina A, C, B1.  Unikać jak ognia węglowodanów prostych takich jak : mąka, wyroby cukiernicze.  Szczególnie ważne są  jarzyny odkwaszające  zawierające  dużo  magnezu, selenu, potasu  i  wapnia, a więc  marchew, pietruszka zarówno  korzeń  jak i  natka,  seler, buraki,  pomidory . Z  owoców   suszone morele, truskawki. Należy unikać   także  produktów  ,które mają   udowodnione działanie wolotwórcze, takich jak  kapusta, kalafior, brokuł, brukselka, jarmuż, kalarepa, orzeszki ziemne, migdały, chrzan i musztardę.

Trzeba pamiętać o tym, że  w przypadku  tej  choroby  odżywianie  może  tylko wspomóc  leczenie  farmakologiczne, ale   nie może  go  zastąpić.