Kiedy pacjent w gabinecie lekarza uskarża się na bezsenność czy też kłopoty z sercem, ma spadek wagi lub przybiera na wadze, czasami osłabienie mięśni lub biegunki, takie objawy mogą być związane z chorobą tarczycy.
Tarczyca to mały gruczoł położony poniżej krtani , zbudowany z dwóch płatów i cieśni. Komórki tarczycy układają się w pęcherzyki wypełnione koloidem. Głównym białkiem koloidu jest tyreoglobulina . Białko to stanowi rusztowanie ,na którym atomy jodu są wprowadzane do cząsteczek tyrozyny, a także magazyn gotowych hormonów tarczycowych.
Hormony tarczycy to tyroksyna, tetrajodotyronina T4, trójjodotyroninaT3 są pochodnymi tyrozyny. Do produkcji hormonów tarczycy jest konieczny dowóz jodu, a dzienne zapotrzebowanie na jod zależy od wieku i sytuacji fizjologicznej. W komórkach obwodowych głównym hormonem jest T3. Tarczyca wydziela głównie T4 , która w warunkach fizjologicznych stanowi 85% hormonu i krąży we krwi związana z białkami i pełni funkcję prohormonu. Jej aktywność biologiczna jest 3-8 razy mniejsza niż T3.
Hormony tarczycy mają wpływ na embriogenezę i rozwój oraz na metabolizm i termogenezę.
Hormony tarczycy są potrzebne do:
Pod wpływem hormonów tarczycy zwiększa się synteza i katabolizm białek, ze znaczną przewagą rozpadu białek, co prowadzi do zmniejszenia ich ilości w tkankach.
Aktywowana jest lipogeneza w wątrobie i lipoliza w wątrobie i tkance tłuszczowej , co dostarcza kwasów tłuszczowych do produkcji ATP , potrzebnego w przemianach metabolicznych i procesie termogenezy (wytwarzaniaciepła). Zwiększeniu ulega także przemiana cholesterolu oraz jego konwersja do kwasów żółciowych , prowadząc do zmniejszenia stężenia cholesterolu ogólnego jak, i LDL oraz fosfolipidów i i innych frakcji tłuszczów we krwi.
Każda choroba tarczycy może manifestować się jako widoczne lub wyczuwalne powiększenie tarczycy czyli wole – miąższowe lub guzkowe – i wymaga diagnostyki.
Powiększenie tarczycy lub pojawienie się małego guzka często zostaje niezauważone przez chorego , a znaczną większość wykrywa się przypadkowo. Mogą im jednak towarzyszyć uczucie ucisku w szyi lub utrudnienie oddychania. Częściej chory zauważa dyskomfort z powodu wysoko zapiętego kołnierzyka, czasem zmusza to do zakupu koszuli o większym rozmiarze lub rozpięcia.
Rzadziej występują zaburzenia połykania i kaszel. Objawy związane z zaburzeniami tarczycy nadczynności i niedoczynności są na ogół przeciwstawne. W nadczynności tarczycy dominują objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego i nerwowego natomiast w niedoczynności tarczycy dodatkowo objawy związane z obrzękiem śródmiąższowym.
Objawy niedoczynności tarczycy są zauważane przez chorych rzadziej niż objawy nadczynności, co wynika z powolnego ich rozwoju , ale także z zaburzonej samooceny spowodowanej pogorszeniem czynności kory mózgowej.
Nadczynność tarczycy to zwiększenie wydzielania hormonów tarczycy przekraczające aktualne zapotrzebowanie tkankowe. Może być jawna lub utajona .Zmniejszone TSH wskazuje na pierwotną czyli tarczycową przyczynę nadczynności . Tyreotoksykoza oznacza nadmiar hormonów tarczycy – niezależnie od ich źródła – wywołujący objawy kliniczne. Obejmuje też te przypadki , w których hormony tarczycy są wytwarzane poza tarczycą np. wole jajnikowe, przedawkowanie hormonów doustnych.
Zapadalność na jawną nadczynność tarczycy wynosi u kobiet 500 przypadków na rok, a u mężczyzn 10x mniej. Chorobowość u kobiet szacuje się na 1,6% co oznacza , że co 60 kobieta zachoruje w ciągu życia na nadczynność tarczycy. W krajach o dużej podaży jodu główną przyczyną nadczynności jest choroba GRAVESA-BASEDOWA. Często rozpoznanie tarczycy to ( maska ) dla innych o wiele groźniejszych chorób i zwłoka w ich leczeniu. Z drugiej strony wiele chorób, jak na przykład zaburzenia rytmu serca, czy niewydolność krążenia- mogą być następstwem zaburzeń tarczycy. Teraz widzimy, że tarczyca ma decydujące znaczenie w naszym organizmie.
Objawy nadczynności zależą od stopnia jej nasilenia i mogą występować w różnej kombinacji i dominacji. Ze strony układu nerwowego: drażliwość ,płaczliwość niepokój ,lęk , bezsenność ,trudności w skupieniu uwagi ( zaburzające naukę i pracę). Skóra: ciepła, różowa, wilgotna, nadmiernie gładka, aksamitna. Włosy nadmiernie łamliwe, łatwo wypadające i cienkie. Paznokcie cienkie i łamliwe, przedwcześnie oddzielające się od łożyska. Mięśnie: zmniejszenie masy i osłabione, w ciężkich przypadkach widoczny zanik uniemożliwiający poruszanie się. Zajęcie mięśni ocznych może naśladować miastenię – opadanie powiek i podwójne widzenie.
Układ krążenia: przyspieszenie tętna, nadciśnienie tętnicze z dużą różnicą pomiędzy ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym, artymia, niewydolność serca. Układ pokarmowy –rzadko powiększenie wątroby i żółtaczka. Powiększenie tarczycy – wole
Nadczynności tarczycy może pojawić się nagle np. po niektórych lekach (amiodaron) lub rozwijać się latami. (guzki).Może mieć charakter przejściowy i ustępować samoistnie np. ostre i podostre poporodowe zapalenie tarczycy, występować naprzemiennie z okresami remisji, wreszcie stopniowo coraz bardziej się nasilać (wole guzkowe toksyczne).
Powikłania nadczynności tarczycy wynikają z nadmiaru hormonów tarczycy w sposób pośredni np. udar mózgu , zawał serca u chorych z migotaniem przedsionków, lub bezpośredni – ostry przełom tarczycowy .
Leczenie nadczynności tarczycy: (istnieją 3 możliwości)
Dwie ostatnie metody określa się jako leczenie radykalne. Farmakoterapia może być podstawowa metodą leczenia lub stanowić przygotowanie do leczenia radykalnego.
Podstawowym lekiem jest tyreostatyk tiamazol . Lek ten hamuje syntezę hormonów tarczycy.
Leczenie farmakologiczne można wspomóc odpowiednią odżywianiem.
Dieta powinna być lekkostrawna, należy unikać potraw smażonych . Najlepiej stosować potrawy gotowane lub duszone. Należy ograniczyć napoje zawierające kofeinę tzn. kawa, herbata, coca-cola itp. Zrezygnować z ostrych przypraw, oraz jedzenia i picia gorących potraw i napojów. Pacjentom z nadczynnością tarczycy jest zazwyczaj bardzo gorąco i dlatego nie powinni jadać b. gorących potraw które rozgrzewają.
Ze względu na nasilony metabolizm należy zjadać więcej białka pełnowartościowego : nabiału, mięsa, ryb. Ważne również jest uzupełnianie witamin i związków mineralnych w postaci jarzyn i owoców. Szczególnie ważna jest witamina A, C, B1. Unikać jak ognia węglowodanów prostych takich jak : mąka, wyroby cukiernicze. Szczególnie ważne są jarzyny odkwaszające zawierające dużo magnezu, selenu, potasu i wapnia, a więc marchew, pietruszka zarówno korzeń jak i natka, seler, buraki, pomidory . Z owoców suszone morele, truskawki. Należy unikać także produktów ,które mają udowodnione działanie wolotwórcze, takich jak kapusta, kalafior, brokuł, brukselka, jarmuż, kalarepa, orzeszki ziemne, migdały, chrzan i musztardę.
Trzeba pamiętać o tym, że w przypadku tej choroby odżywianie może tylko wspomóc leczenie farmakologiczne, ale nie może go zastąpić.
tel. 32 353 20 27
kom. 503 – 144 – 481