Znaczenie tętnic szyjnych dla ukrwienia mózgu znali już starożytni Grecy, którzy uciskali tą tętnicę w celu uzyskania krótkotrwałej utraty przytomności przy obrzędzie obrzezania. Także nazwa tej tętnicy, arteria carotis, pochodzi od greckiego słowa „karoo”, co oznacza ogłupiać”

W ciągu całego naszego  życia większość z nas doświadcza bólu odcinka szyjnego kręgosłupa. Jest on drugim, po bólu odcinka lędźwiowego, najczęstszym objawem dotyczącym układu kostno-stawowego odnotowywanym w praktykach lekarza rodzinnego.  Przeważnie dotyka osób w średnim wieku i ma charakter niespecyficzny .Utworzoną z siedmiu kręgów o różnych kształtach i rozmiarach, rozdzielonych krążkami międzykręgowymi i połączonych skomplikowanym systemem wiązadeł i mięśni, umożliwiającym szeroki zakres ruchomości. Każda z powyższych struktur może być źródłem bólu, chociaż zmiany degeneracyjne krążków międzykręgowych i stawów kręgosłupa są jego najczęstszym punktem wyjścia. Dodatkowo bliskie sąsiedztwo tętnic kręgowych przebiegających w wyrostkach poprzecznych kręgów, korzeni nerwowych oraz biegnących w ich pobliżu włókien współczulnych sprawia, że mogą one być zaangażowane w proces degeneracyjny.

Najczęściej zgłaszane są dolegliwości bólowe które obejmują szyję z promieniowaniem do potylicy, mięśni karku, barków i kończyn górnych, nasilając się przy wykonywaniu codziennych czynności.

Kręgosłup szyjny pełni w naszym organizmie niezwykle ważną funkcję. To od niego zależy bowiem sprawność naszych zmysłów. Z wiekiem kręgosłup szyjny ulega zwyrodnieniom, które mogą powodować m.in. ból głowy, drętwienie karku czy zawroty głowy.
Pacjenci dość często uskarżają się na bóle odcinka szyjnego.

Zanim takie dolegliwości zostaną przypisane zwyrodnieniom lub przeciążeniom szyjnego kręgosłupa, bywają leczone jako schorzenia mózgowia, zatok, ucha środkowego, serca, a nawet jako… zatrucia pokarmowe.

Zawroty i omdlenia mogą być wynikiem zaburzeń przepływu krwi przez tętnice kręgowe

Są przypisywane schorzeniom układu krwionośnego. Ale takie omdlenia i zawroty mogą również być skutkiem upośledzenia przepływu krwi przez tzw. tętnice kręgowe, które w wąskich kanałach kostnych są przygniatane przez wyrostki zwyrodniałych kości. U osób z rozwiniętą miażdżycą nawet niewielkie lub chwilowe ograniczenie dopływu krwi do mózgu kończy się zawrotami głowy lub omdleniem.

Badanie tętnic szyjnych.
Tętnice wewnątrzczaszkowe  są dla nas jakby oknem otwartym na naczynia całego organizmu. Tętnica szyjna przebiega dość powierzchownie, blisko skóry, a w związku z tym łatwo możemy ją zbadać – stosując prostą metodę diagnostyczną, jaką jest ultrasonografia dopplerowska  ( Dopler – badanie obrazujące zarówno morfologię zmian jak również oceniające przepływ) – i ocenić stopień zaawansowania miażdżycy, rozpoznać zwężenia i niedrożności. W razie wątpliwości powinno się wdrożyć dalsze procedury diagnostyczne.

Często pacjenci wykonują  badanie  Doplera  tętnic szyjnych we własnym zakresie , koszt takiego badania wacha się od 100- 120 zł.

Ponadto niepokoić powinny nas wszelkiego rodzaju zaburzenia czuciowe, takie jak drętwienia,  i przeczulice. Zwężenia w zakresie tętnic dogłowowych  bardzo często powodują problemy z widzeniem, nie tylko w postaci tzw. „mroczków” przed oczami, ale także nagłego zaniewidzenia, zarówno obuocznego jak i kwadrantowego czy połowiczego. Zaburzenia przepływu w obrębie tętnic kręgowych mogą manifestować się osłabieniem ostrości słuchu oraz szumami w uszach.

Zwężenie lub niedrożność tętnic szyjnych jest przyczyną 30 — 40% udarów mózgu.

Początkowo dolegliwości mogą być przemijające, ale w chwili dojścia do udaru mózgu część z nich staje się często nieodwracalna.

Miejscem  zwężenia lub niedrożności tętnic szyjnych pozaczaszkowych jest rozwidlenie tętnicy szyjnej wspólnej to aż około 40 % chorych. Do zmian miażdżycowych mogą dołączyć się zmiany zakrzepowe, pojawiające się nagle lub narastające powoli. Skrzeplina może sięgać coraz wyżej, w kierunku tętnicy środkowej mózgu, zamykając drogi krążenia obocznego przez tętnicę szyjną zewnętrzną, tętnicę oczną i łączącą przednią.

Trwające wiele tygodni, miesięcy lub lat, nazywane zwężeniem bezobjawowym. Jest zwężeniem najczęściej małego stopnia, wykrywalnym przypadkowo na podstawie szmeru naczyniowego na szyi lub na podstawie badań diagnostycznych wykonywanych z innego powodu.

Etiologia zwężenia tętnic szyjnych

Przyczynę ponad 90% zwężeń lub niedrożności tętnic szyjnych stanowi miażdżyca. Blaszki miażdżycowe lokalizują się zwykle w okolicach podziału tętnic – najczęściej w obrębie opuszki tętnicy szyjnej wspólnej i w odejściach tętnic szyjnych wewnętrznej i zewnętrznej. Rzadziej zaś w początkowym odcinku tętnicy szyjnej wspólnej. Z pozostałych, rzadszych przyczyn zwężeń tętnic szyjnych należy wymienić zagięcia kątowe, dysplazję włóknisto-mięśniową, rozwarstwienie.

Obraz kliniczny zwężenia tętnic szyjnych

Zwężenia i niedrożność tętnic szyjnych mogą przebiegać bezobjawowo lub mogą przyjmować postać charakterystycznego zespołu objawów neurologicznych:

Zaburzenia ruchowe – obejmują niedowłady oraz porażenia kończyn po stronie przeciwnej niż zwężona tętnica. Dotyczy to częściej kończyny górnej niż dolnej.

Zaburzenia czuciowe – obejmują znieczulenie lub przeczulicę skóry oraz parestezje czy mrowienia. Dotyczą najczęściej twarzy i kończyny górnej, rzadziej kończyny dolnej, Podobnie jak zaburzenia ruchowe, występują po stronie przeciwnej niż zwężona tętnica.

Zaburzenia mowy – obejmują zaburzenia zarówno ruchowe, jak i czuciowe o typie afazji. Najczęściej mają jednak charakter mieszany z przewagą komponentu ruchowego. Zaburzenia mowy występują w przypadku niedokrwienia dominującej półkuli mózgu.

Zaburzenia widzenia – najczęściej krótkotrwałe zaniewidzenie jednooczne po stronie zwężenia tętnicy. Może być to całkowita chwilowa ślepota, połowiczny lub kwadrantowy ubytek w polu widzenia.

Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej − zwężenie miażdżycowe jest zlokalizowane w początkowym odcinku lewej tętnicy podobojczykowej, w okolicy odejścia lewej tętnicy kręgowej. Powoduje to odwrócenie przepływu w tętnicy kręgowej lewej (krew zamiast płynąć do mózgu, płynie do lewej ręki, mówiąc potocznie „ręka podkrada krew mózgowi i powoduje jego niedokrwienie”). Do objawów w zespole podkradania zaliczamy: zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zaburzenia mowy, szumy w uszach i zaburzenia słuchu, zaburzenia widzenia.

Niedrożność tętnicy szyjnej wewnętrznej − w przypadku zamknięcia tętnicy może nie być żadnych objawów, częściej jednak występuje rozległy udar mózgu. Pojawia się niedowład jednej strony ciała, zaburzenia mowy oraz zaburzenia świadomości do utraty przytomności włącznie. Nagłe zamknięcie tętnicy występuje zazwyczaj w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej, która ciasno zawężała przepływ w tętnicy lub nieistotnie zawężającej tętnicę.

Jak widzimy nie możemy lekceważyć objawów bólu szyi i kręgów szyjnych. Najważniejsza jest stała profilaktyka.     

Życie ludzkie ulega stale wydłużeniu. Mamy coraz więcej osób powyżej 80. roku życia. Osiągając taki wiek chcemy pozostawać jak najdłużej w dobrej kondycji zdrowotnej, żyć pełnią życia. Dlatego więc, aby nasz mózg był jak najlepiej ukrwiony, by jak najdłużej funkcjonował, powinniśmy przeprowadzać badania tętnic szyjnych. Dotyczy to szczególnie osób z zaawansowaną chorobą wieńcową.

Zmiany miażdżycowe rozwijają się  w całym organizmie równomiernie, stopniowo i powoli . Objawy  niedokrwienia mózgu nie są  od razu  tak ewidentnie  widoczne, ze względu  na to ,że ilość naczyń zaopatrujących  tkankę  mózgową  jest   największa w przeliczeniu na 1 g masy narządu.  Dlatego  już od  młodego  wieku  trzeba dbać o to aby  nie stworzyć warunków  do  powstania zmian miażdżycowych. Podstawą jest  odpowiedni sposób odżywiania , ruch  i praca umysłowa. Dobre nawyki wprowadzone przez rodziców w wieku  dziecięcym będą  na pewno procentowały w przyszłości.

Osoby  starsze , bądź  takie , które stwierdzają u siebie  niektóre z opisanych  objawów  lub dolegliwości  powinny  to potwierdzić badaniami. Bez  takich badań można  oczywiście wprowadzić   odżywianie optymalne, pamiętając  ,że poprawa  nie nastąpi  w krótkim czasie.

Zmiany w naczyniach  krwionośnych  powstawały  przez wiele, wiele lat  i nie ustąpią nagle. Jeżeli  chodzi o dietę  to dobrze byłoby, aby  znajdowało się w niej  odpowiednia ilość żółtek , podrobów , zrównoważona  wystarczającą  ilością węglowodanów  o charakterze odkwaszającym organizm. Nie wolno zapominać o  uzupełnianiu witamin , szczególnie  tych rozpuszczalnych  w tłuszczach  tj. A,D,E i K

Niezastąpioną  rolę   ogrywają  również  ćwiczenia   rozciągające , dotyczące odcinka szyjnego  kręgosłupa. Wystarczy  je powtarzać przez 5 minut  3-4 razy  dziennie, a efekty  będą  odczuwalne. Warto też  wprowadzić  trochę  dodatkowego  ruchu  do  naszej codzienności . Może to być  spacer co najmniej godzinny przeplatany krokiem szybkim i wolnym. Ważne aby   był systematyczny, przez cały rok. Pomaga to  poprawić krążenie krwi nie tylko w naczyniach  mózgowych   , ale w całym  ciele. Przy  okazji  aktywizuje przemianę materii i usuwanie  toksyn  z organizmu. Mamy  też  do  dyspozycji   unikalną  możliwość poszerzania   naczyń krwionośnych   najmniejszego kalibru   poprzez zastosowanie  prądów  selektywnych . Warto o tej możliwości  pamiętać i stosować  ją  co najmniej 2 razy w roku.

Prawidłowy opis badania Dopplerowskiego po 18 latach żywienia optymalnego, pacjentka 62 lata to: