Zimowo – wiosenne warunki atmosferyczne, częste zmiany temperatury i wilgotności powietrza są szczególnym okresem zagrożeń dla górnych dróg oddechowych. Układ oddechowy, przez który przepływa kilka tysięcy litrów powietrza na dobę, jest szczególnie narażony na inwazję drobnoustrojów, działanie alergenów i innych czynników zewnętrznych. Zapalenia górnych dróg oddechowych i ich wzrastająca odporność na stosowane leczenie skłania do poszukiwania nowych rozwiązań działających przyczynowo a zmniejszających objawy choroby. Wybór odpowiedniego postępowania powinien mieć głównie na względzie szybkie przywrócenie prawidłowej czynności jam nosowych i zatok przynosowych oraz gardła i krtani. Podstawowe funkcje jakie spełnia nos, a więc oczyszczenie, ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza oraz działanie ochronne dla dróg oddechowych, zależą między innymi od prawidłowego transportu śluzowo-rzęskowego. Właściwy drenaż nosa i zatok jest konsekwencją odpowiedniego wydzielania śluzu oraz ruchu rzęsek w nabłonkach (prawidłowa ilość i skład wydzieliny, efektywny ruch rzęsek) oraz prawidłowych stosunków anatomicznych kompleksu ujściowo-przewodowego. Ten ostatni, z klinicznego punktu widzenia, to okolica lejka sitowego i zachyłka czołowego, w których krzyżują się drogi transportu śluzowo-rzęskowego z zatok przynosowych. Lejek sitowy jest wąską przestrzenią umożliwiającą ich prawidłowy drenaż i przewietrzenie. Blokada w tym obszarze może powodować zamknięcie ujęć naturalnych zatok oraz zniesienie ich wentylacji i drenażu. Doprowadza to do zalegania wydzieliny w zatokach, w następstwie czego dochodzi do uszkodzenia nabłonka i rzęsek stwarzając warunki do rozwoju patogennej flory bakteryjnej i powstanie obrzęku lub zapalenia błony śluzowej. Powstały mechanizm jest odpowiedzialny za rozwój zmian chorobowych w zatokach przynosowych. Podstawową rolę ochronną i oczyszczającą dla dróg oddechowych spełnia nabłonek wielorzędowy z rzęskami. Zapewnia on transport śluzowo-rzęskowych błony śluzowej nosa, zatok, gardła i krtani oraz ciągłe pokrycie warstwą śluzu odnawialną co 10-15 minut. Prawidłowa czynność tego transportu uzależniona jest od odpowiedniej sprawności komórek rzęskowych i obecności śluzu o właściwym składzie. Na aktywność rzęskową wpływ mają lepkość i elastyczność śluzu. Wydzielina górnych dróg oddechowych składa się z mieszaniny glikoprotein i białek, a głównymi czynnikami ochronnymi dla błon śluzowych nosa i zatok przynosowych są immunoglobiny A i G. Pierwsza w postaci wydzielniczej, łączy się z bakteriami umożliwiając ich przyleganie do błon śluzowych. Immunoglobina G działa natomiast we wnętrzu komórek i zapobiegając inwazji bakterii przez błonę podstawową. Rzęski nabłonka dróg oddechowych przesuwają się ruchem ślizgowym przylepione zanieczyszczenia i drobnoustroje przesuwają się zawsze w kierunku do gardła skąd są odkrztuszane lub połykane. Śluz ma warstwę wewnętrzną – zolową oraz wewnętrzną – żelową w której odbywa się wspomniany transport śluzowo-rzęskowy. Rzęski nabłonka poruszają się tylko w fazie zolowej, natomiast warstwa żelowa jest popychana przez koniuszki rzęsek podczas ruchu. Pod wpływem obecności drobnoustrojów chorobotwórczych i cząsteczek zanieczyszczeń nasila się polimeryzacja proteoglikanów w warstwie żelowej czyli wzrasta liczba połączę wodoro-siarczkowych, a tym samym ich lepkość i gęstość, co ułatwia wychwytanie patologicznych cząstek. Najczęstszą przyczyną gęstnienia i zalegania śluzu są inwazje wirusowe, do których w około 20 procentach dołącza się zapalenia bakteryjne.
Zakażenia górnych dróg oddechowych są jedną z głównych przyczyn zgłaszania się chorych do lekarza, a wśród nich najczęstszym czynnikiem etiologicznym są wirusy.
Rhinowirusy,adenowirusy, wirusy: grypy, paragrypy, ECHO, Crona oraz wirusy RSV mogą się ograniczyć tylko do błony śluzowej i wywołać tak zwane przeziębienia, a wirusy Odry, świnki, różyczki itp. mogą szerzyć się na odległe tkanki i narządy. Wirusy umiejscawiają się w komórkach rzęsatych nabłonka i szerzą się na pozostałe komórki nabłonka. Zapalenie dróg oddechowych może występować jako zapalenie nosa i gardła (rhinopharyngitits), gardła (pharyngitis), krtani (laryngitis), lub tchawicy (tracheitis). W przypadku objęcia procesem chorobowym kilku umiejscowień przy braku przeważających objawów w danej okolicy anatomicznej, używa się określenia – zapalenie górnych dróg oddechowych. W zakażeniach tych podstawowymi objawami są: ból gardła, katar, napady kichania, kaszel, ból głowy i mięśni, złe samopoczucie, stany podgorączkowe Lu gorączka i dreszcze. Zapalenie najczęściej ma pierwotnie etiologię wirusową dopiero po kilku dniach może dojść do nadkażenia bakteryjnego. Rozpoczyna się ona bólem i drapaniem w gardle a następnie upośledzeniem drożności jam nosowych z obecnością w nich wydzieliny. Wyciek z nosa jest początkowo surowiczy, następnie surowiczo-śluzowy, śluzowy i śluzowo-ropny. W Tym czasie pojawia się suchy kaszel który przechodzi następnie w wilgotny z odksztuszaniem wydzieliny z gardła, krtani, tchawicy i oskrzeli. Zwykle w drugiej dobie dołączają się stany podgorączkowe lub gorączka, niekiedy z dreszczami oraz bóle mięśniowe. Leczenie przyczynowe zakażeń wirusowych za pomocą leków przeciwwirusowych obecnie nie jest powszechnie stosowane a podawane leki głównie mają zmniejszyć dolegliwości chorego. Istotnym elementem pozostaje przywrócenie prawidłowej lepkości oraz objętości wydzieliny w drogach oddechowych co zapobiega powstawaniu jej zastoju oraz gromadzenia się. Wśród leków dodatkowych, działających głównie objawowo najczęściej stosowanymi są leki przeciw gorączkowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe, obkurczające błonę śluzową nosa i leki przeciw kaszlowe.
W lekkich i łagodnych stanach chorobowych najlepiej używać starych sprawdzonych metod domowych.
Starym domowym sposobem stosowanym do zwalczania kataru jest przepłukiwanie nosa. Do tego celu można użyć naparu ze skrzypu polnego. Płukankę ze skrzypu polnego należy stosować 3-4 razy dziennie. Drugim prostym, a zarazem bardzo skutecznym środkiem przeciwko katarowi jest roztwór z soli kuchennej. Pół łyżeczki do herbaty soli rozpuścić w szklance z ciepłą wodą. Za pomocą rozpylacza- można go nabyć w aptece, spryskujemy wnętrze nosa, równocześnie wdychając powietrze.
Nie możemy zapomnieć również o odpowiednim odżywianiu. W tym
trudnym okresie, najlepszy jest dobry tłusty domowy rosół z żółtkami. Zawarte w nim witaminy, minerały oraz inne śladowe pierwiastki pomagają w zwalczaniu wirusów i bakterii.

www.optymalni-katowice.pl

Piśmiennictwo
Medycyna po Dyplomie
Świat Medycyny