Jest to rzadkie schorzenie, a właściwie zespół objawów o nieznanej etiologii. Niestety nie ustalono dotąd, jaka jest przyczyna zespołu Sudecka.
Zespół Sudecka nie jest jednostką chorobową, bo nie wywołuje go jakaś jedna konkretna, sprecyzowana przyczyna – może być konsekwencją, czy raczej komplikacją po wcześniejszym urazie, złamaniu czy zwichnięciu, nawet ukłuciu igłą, – ale niekoniecznie. Znane są przypadki, kiedy ujawnił się tak kompletnie nagle. Czasem, fortunnie, zatrzymuje się na etapie pierwszym, czasem, mimo różnorakiej terapii dochodzi do trzeciego.
Jest to schorzenie rzadkie (przykładowo, jako komplikacja po urazach zanotowano kilka przypadków na 100 tys. złamań) i choć jego objawy są dość charakterystyczne, często bywają lekceważone, a lekarze nie potrafią go rozpoznać. A jak postawią poprawną diagnozę – nie potrafią skutecznie leczyć. Do najczęstszych zaburzeń w przebiegu zespołu Sudecka należą: ból, obrzęk, zaburzenia czucia, zaburzenia naczynioruchowe, zmiany troficzne tkanek miękkich oraz upośledzenie czynności kończyny. Wiadomo, że jest ona wieloczynnikowa i najczęściej związana z urazem. Czynnikiem sprzyjającym jest nieprawidłowo, zbyt ciasno założony opatrunek unieruchamiający w niewłaściwej pozycji chorej kończyny.

Choroba Sudecka pojawia się po złamaniach kości, urazach stawów, stłuczeniach tkanek miękkich, odmrożeniach, oparzeniach, a także po uszkodzeniach nerwów. Choroba dotyczy najczęściej stawu skokowego oraz kości nadgarstka oraz ręki, zwłaszcza po złamaniu dalszej nasady kości promieniowej, skręceniu stawu nadgarstkowego i stłuczeniu opuszki palca.

Średnia wieku w przypadku zachorowania wynosi 42 lata i choroba częściej dotyka kobiet. Zespół Sudecka wydaje się nie być skomplikowaną dolegliwością, ale niestety jego leczenie jest trudne, długotrwałe. Ponadto mogą pojawić się skutki uboczne w postaci trwałego upośledzenia funkcji chorej kończyny. W przebiegu choroby wyróżniamy 3 okresy rozwoju zmian chorobowych: okres ostry, (który trwa od 3 tygodni do 2 miesięcy), okres dystrofii (od 6 tygodni do 4 miesięcy) oraz okres zaniku, który może trwać nawet do 1 roku lub dłużej.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia zespołu Sudecka są także choroby przewlekłe takie jak: choroba wieńcowa, stan po zawale serca, zaburzenia hormonalne, zapalne choroby skóry czy też zażywanie niektórych leków. Schorzenie może zostać łatwo pomylone z innymi chorobami, w których dochodzi do zaniku mięśni (tzw. dystrofii). Prawidłowa diagnoza polega na rozpoznaniu pięciu typowych reakcji:

• Fizykalne objawy zaburzeń (Np. zasinienie skóry)
• Zwiększona bolesność uciskowa
• Samoistny ból
• Zwiększona potliwość
• Miejscowa osteoporoza
• Ból kończyn
• Zesztywnienie stawów
• Zaburzenia naczynioruchowe
• W tkance kostnej można stwierdzić odbudowę i przebudowę beleczek kostnych
• W szpiku kostnym tkanka ziarninowa ulega przemianom włóknistym
• Torebki stawowe i więzadła ulegają zwłóknieniu
• Dochodzi do zaburzenia odżywiania chrząstki
• Zmiany w naczyniach – kurcze naczyń włosowatych

Aby diagnoza była pewniejsza należy wykonać zdjęcie RTG, które pozwoli określić stopień zaniku kości. Przebieg choroby dzielony jest na 3 fazy i jest zależna od zaawansowania występujących dolegliwości:

1.Faza ostra (hipertoniczna) – trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. Występuje piekący ból, będący konsekwencją urazu, oraz obrzęk, zabarwienie skóry na ciemnoczerwony lub nawet fioletowy kolor. Obserwuje się także rozszerzenie naczyń krwionośnych. W fazie ostrej zespołu Sudecka rozpoczyna się proces zaniku mięśni i związane z nim ograniczenie ruchomości stawu

2.Faza dystroficzna – zazwyczaj rozpoczyna się po około 3 miesiącach. Występują stałe dolegliwości bólowe. Skóra staje się delikatna, chłodna i wilgotna. W obszarze objętym chorobą z reguły dochodzi do utraty owłosienia. Postępuje zanik mięśni oraz ograniczenie ruchomości stawów, które objawia się przykurczami i sztywnością. W badaniu RTG zauważymy zacieranie się struktury kostnej spowodowane ścieczeniem warstwy korowej kości.

3.Faza atroficzna – pojawia się po około 6-12 miesiącach od pierwszych oznak wystąpienia choroby. W tym okresie skóra staje się gładka, błyszcząca i sina. Możliwy jest widoczny zanik struktury kostnej oraz zaniki mięśni, które prowadzą do stałych przykurczy i znacząco utrudniają wykonywanie codziennych ruchów. W fazie atroficznej powrót do pełnej sprawności jest już mocno utrudniony, czasem nawet niemożliwy, a zmiany mają często charakter nieodwracalny. W okresie ostrym zaleca się unieruchomienie chorego odcinka w celu wyeliminowania bodźców bólowych. Poza unieruchomieniem zaleca się fizykoterapię, delikatne masaże za pomocą miękkiej szczotki do włosów po natłuszczonej skórze chorego miejsca oraz kąpiele oziębiające symetrycznej, zdrowej kończyny. Absolutnie nie wykonuje się zabiegów ciepłoleczniczych, gdyż mogą spowodować większe przekrwienie i powstanie obrzęku.

 Dlatego konieczne jest wdrożenie w prowadzonej rehabilitacji również działań, których celem jest zahamowanie postępu choroby i przywrócenie sprawności chorego stawu. Rehabilitacja powinna obejmować szereg różnych zabiegów, często wykonywanych w jednym okresie czasu.

Postępowanie fizykoterapeutyczne wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwobrzękowe. Dodatkowo przyspiesza proces krążenia krwi, dotlenia i odżywia tkanki, przyspiesza procesy regeneracyjne. Celem zabiegów jest wywołanie zmian naczynioruchowych oraz zwiększenie wchłaniania wapnia. Chory powinien zażywać duże dawki witaminy C, oraz preparaty poprawiające ukrwienie i uwapnienie kości.

Głównym celem leczenia jest całkowite ustąpienie objawów lub zatrzymanie postępujących zmian na poziomie 1 lub 2 okresu. Dopuszczenie do trwałych zmian charakterystycznych dla okresu 3 bardzo poważnie utrudnia choremu powrót do pełnej sprawności .Wczesne i kompleksowe postępowanie lecznicze daje szansę uzyskania poprawy nawet u około 80% pacjentów. Przypadki utrzymujących się dolegliwości bólowych lub postępujących zmian wymagają bardziej radykalnych kroków: farmakoterapia, blokady obwodowe, a także sympatektomia. Tylko wczesne i kompleksowe leczenie daje szansę na powrót chorego do zdrowia i pełnej sprawności.

Jeśli leczenie nie zostanie wdrożone na czas – może dojść do zaniku kości, utraty owłosienia, powstania przykurczy oraz znacznego osłabienia kondycji skóry.