Cholesterol to   jedna z frakcji   tłuszczu  obecna w  krwi  i tkankach naszego organizmu, zwykle kojarzona  z miażdżycą naczyń krwionośnych i oskarżana  o przyczynę zawałów i udarów   mózgu.  W  rzeczywistości  cholesterol  jest bardzo ważnym  składnikiem wszystkich tkanek . Przede wszystkim jest  amfipatycznym lipidem, i jako taki  jest składnikiem budującym błonę komórkową  każdej komórki.

Druga bardzo ważna jego funkcja to ta, że  jest  substratem to  wytworzenia wszystkich innych sterydów w naszym organizmie, takich jak : hormony kory nadnercza czyli kortykosterydy, hormony płciowe, kwasy żółciowe oraz witamina D.

Cholesterol stanowi też  zewnętrzną warstwę  lipoprotein osocza. Lipoproteiny transportują  wolny cholesterol w krążącej krwi, gdzie wymienia się on , na  zasadzie równowagi z cholesterolem innych lipoprotein  i błon.

Prawidłowa budowa błony  komórkowej każdej  komórki naszego organizmu  jest gwarancją, że dana komórka będzie odpowiednio chroniona przed wszystkimi  czynnikami uszkadzającymi, będzie prawidłowo  wykonywać swoją  funkcję oraz  prawidłowo  się namnażać . Cholesterol chroni  więc każdą komórkę  przed  zwyrodnieniami , w tym przed zwyrodnieniami  nowotworowymi. Jest więc  bardzo ważnym czynnikiem zabezpieczającym przed największą plagą  chorób w XXIw.  Do  komórek cholesterol jest dostarczany pod postacią kompleksu LDL-C, czyli kompleksu uznawanego powszechnie za tzw. „zły” cholesterol. Komórek mamy  biliardy , więc potrzebujemy dość sporo frakcji cholesterolu, która go tam przetransportuje.

Cholesterol jest substratem do produkcji  najważniejszego hormonu– kortyzolu– hormonu  stresu , który  spełnia wiele funkcji  regulacyjnych  . W  sytuacjach obciążenia organizmu czy to umysłowego czy fizycznego poziom tego hormonu wzrasta nawet kilkakrotnie. Ma to miejsce przy wysiłku fizycznym, szczególnie tym wyczynowym, ale także  przy zabiegach operacyjnych , oparzeniach i ciężkich stresach  . Kortyzol ma za zadanie mobilizację wszystkich reakcji chemicznych  doprowadzających do wytworzenia niezbędnej ilości  związków wysokoenergetycznych celem  maksymalnego uaktywnienia sympatycznego  układu nerwowego.  

Kortyzol reguluje także poziomy dwóch ważnych pierwiastków  potasu i sodu, z które odgrywają kluczową rolę w skurczu mięśni oraz naczyń krwionośnych, a co za tym idzie wyrównują  ciśnienie tętnicze  krwi,   kontrolują  tętno oraz wydolność serca. Jest też substancją , która najlepiej zabezpiecza nas przed reakcją alergiczną.

Cholesterol jest  również  podstawowym składnikiem  strukturalnym  hormonów płciowych.     Najistotniejsze  ich funkcje  dotyczą: 

• potencji seksualnej mężczyzn,

• płodności kobiety,

• budowy białkowej  mięśni ,

• zasobów białka i wapnia w układzie kostnym ( zapobieganie osteoporozie)

• regulacji snu.

Przeważająca część cholesterolu powstającego w wątrobie  wykorzystywana jest  do produkcji kwasów żółciowych. Wraz z żółcią trafiają do jelita, gdzie regulują trawienie tłuszczów, umożliwiają  wchłanianie tłuszczów przez jelita i odpowiadają za regularne oddawanie stolca. Dzieje się to dzięki przekształcaniu znacznej ilości żółci w substancję koprosterol, która wspomaga jego formowanie. Za mała ilość  cholesterolu ogranicza wydzielanie kwasów żółciowych  , a następnie  obniża produkcję koprosterolu. To skutkuje  osłabieniem perystaltyki jelit prowadząc do  nawet do zaparć.

Pochodna  cholesterolu  jest też prowitaminą witaminy D, której najważniejszym zadaniem jest  wzrost  kości  i stawów. Pod wpływem naświetlania promieniami słonecznymi z cholesterolu zgromadzonego pod skórą  następuje  przekształcenie  prowitaminy D w aktywną  wit. D. Ma ona  decydujące znaczenie  dla struktury układu szkieletowego.  Niedobór  witaminy D  powoduje odwapnienie kości, osteoporozę i krzywicę.

        Wynika z tego ,że  organizm potrzebuje dość sporej ilości  cholesterolu dla prawidłowego funkcjonowania . Ponad połowa potrzebnej  ilości  jest syntetyzowana w naszym organizmie, z tego  ok. 10% produkuje wątroba, 10% wchłania się w jelicie, a pozostałą ilość produkują wszystkie inne tkanki. Prawidłowy  poziom  całkowitego  cholesterolu obecnie wyznaczono na 190-200mg%. Jeszcze kilkanaście lat temu  wynosił on 250mg%.  Większość  lekarzy stara  się więc  obniżać jego poziom u pacjentów różnymi środkami farmakologicznymi, co doprowadza do poważnych zaburzeń .  Najczęściej  stosowane w tym celu  są statyny. Mechanizm ich działania   polega na tym, że blokują  pierwszy etap powstawania cholesterolu w wątrobie,  reakcję  przekształcenia HMG-CoA z udziałem reduktazy w mewalonian.   Skutkiem takiego działania  jest gromadzenie się nadmiaru związku  HMG-CoA w wątrobie i innych tkankach oraz niedobór cholesterolu w tkankach , a więc zaburzenie wszystkich reakcji do których potrzebny jest cholesterol.

Doskonale  opisują to ulotki dołączane do tzw. leków  hipolipemizujących, które ostrzegają przed działaniami ubocznymi. Można wyczytać w nich  co stopniowo  pojawia się u pacjentów stosujących przez dłuższy okres  te leki. Oto niektóre z nich:

• reakcje alergiczne , powodujące obrzęk twarzy, języka i gardła, powodujące duszność

• wysypki skórne z różowo-czerwonymi plamami , szczególnie na dłoniach i stopach,

• osłabienie , tkliwość mięśni  lub  ból mięśniowy. Jeśli  towarzyszy temu  wysoka gorączka i złe samopoczucie, może to być spowodowane przez zagrażającą życiu chorobą powodująca problemy z nerkami- rozpad mięśni prążkowanych.

• nietypowe krwawienie lub zasinienie, wskazujące na nieprawidłowości ze strony wątroby

• zwiększenie stężenia glukozy we krwi,

• zwiększenie stężenia kinazy kreatynowej we krwi,

• bóle głowy, zawroty głowy, drętwienie i mrowienie dłoni i stóp

• bóle stawów, mięśni, i ból pleców,

• wyniki badań wskazujące na nieprawidłową czynność wątroby,

• koszmary senne, bezsenność,

• ginekomastia czyli przerost gruczołów piersiowych u mężczyzn,

• zaburzenia seksualne u obu płci,

• depresja.

       Niestety opisane objawy  nie należą do rzadkości. Często pacjenci  nie wiążą swoich dolegliwości z zażywaniem leków obniżających poziom cholesterolu i  szukają pomocy  .

To kończy się znowu zalecaniem  następnych  leków  i zaczyna nakręcać się koło  kolejnych innych  dolegliwości.

 Lek. internista Ewa Łukaszek – Gwóźdź

www.optymalni-katowice.pl