Kawa  napój  chętnie spożywany przez dzisiejsze społeczeństwo na całym świecie.  Sporządzany   z palonych  i zmielonych  ziaren  kawowca  pochodzi z Etiopii. W  Europie  pojawił się  ok. XVIw.   Początki    kawy sięgają   X wieku  przed nasza erą i związane są  ściśle z ludami koczowniczymi  terenów górskich  Etiopii, które jako pierwsze zauważyły   jej  energetyzujący wpływ.  Istnieje kilka legend związanych  z kawą. Jedna z nich mówi o tym ,że pasterze zauważyli ,że kozy   zjadające  pewne owoce  stają  się  bardziej pobudzone  . Postanowili oni też   spróbować . Odczuwali wtedy niezwykły    przypływ energii.   Pierwsze wzmianki  o   paleniu  i piciu  kawy  pojawiły  się ok. X w. ne  od perskiego lekarza   Raziego, ale kolejne informacje pochodzą dopiero z  XV w. z  Afryki północnej.  Pierwszą    kawiarnię otwarto  w 1457 r . w Konstantynopolu. W    Europie   jako pierwszy  opisał kawę niemiecki  botanik i podróżnik   Leonard   Rauwolf  , który w 1573 r. rozpoczął podróż na bliski Wschód   celem poznania   nowych ziół i lekarstw.  Początkowo kawa trafiła do włoskiej Wenecji , gdzie prowadził wówczas główny szlak handlowy  między Afryką Północną a Wschodem .Pierwsza kawiarnia została otwarta we Włoszech w 1645r.

Obecnie  najcenniejszym gatunkiem kawy  jest  pochodząca z wyżyn  Etiopii  kawa arabska –Coffea arabica. Uprawiana jest również w  całek Afryce, Ameryce Południowej i Azji.

To co zafascynowało dawnych pasterzy etiopskich  to kofeina zawarta w ziarnach kawy.

Kofeina to alkaloid  purynowy  pochodzenia roślinnego. Można ją też otrzymywać syntetycznie. Obecnie jest  stosowana  jao dodatek  do  m. in. energetyzujących.  Kofeina jest  stymulantem.  Spożywana  w różnych produktach  jest najczęściej  konsumowaną  substancją  psychaktywną.

W budowie chemicznej  jest zbliżona do 2 innych  puryn  teobrominy  i theofiliny.

Kofeina  znajduje się również   w innych roślinach  np. w herbacie,  ostrokrzewie paragwajskim – yerba mate, guaranie, orzeszkach cola, oraz w  czekoladzie.

Kofeina działa pobudzająco  na układ nerwowy  człowieka. Stymuluję  korę mózgową   zwiększając   sprawność myślenia,  znosi  zmęczenie psychiczne i fizyczne.

Pobudza  ośrodki  wegetatywne  oddechowy naczynioruchowy  oraz   ośrodek  nerwu  błędnego. Efektem  tego jest:    zwiększone natlenienie tkanek,   przyspieszenie przemiany  materii, zwiększone wydzielanie soków  trawiennych, przyspieszona praca jelit,   działanie moczopędne. Kawa   jest głównym   przeciwutleniaczem  w diecie z mała ilością owoców i jarzyn. Kofeina dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego  , jest  metabolizowana  w wątrobie , a wydalana przez nerki.

To  pozytywne stymulowanie naszego organizmu  zależy oczywiście  od  dawki   spożywanej  kofeiny. Za bezpieczną   ilość  uważa się  ok.100-300mg dziennie. Ta ilość nie uzależnia i nie daje skutków ubocznych.   Jedna filiżanka kawy  zawiera ok. 75-250 mg.

         Kawa spożywana w umiarkowanych ilościach ma pozytywne właściwości np.   dotlenia  organizm, prze co ułatwia koncentrację,  polepsza pamięć krótkotrwałą, przyspiesza metabolizm , tym samym zwiększa   tempo   przemiany   lipidów  i pomaga zapobiegać zmęczeniu mięśni. Zmniejsza szansę zachorowania na   cukrzycę  typu  II,  kamicę pęcherzyka  żółciowego,            chorobę   Parkinsona,  Alzheimera.

      Leczniczo  kofeina  stosowana jest  przy zatruciu  alkoholem , w  niedociśnieniu, w stanach wyczerpania  psychicznego i  fizycznego. Dawka śmiertelna dla człowieka to  ok. 150mg/kg wagi ciała.

Negatywne    skutki  picia kawy  związane są  przede wszystkim  ze spożyciem  jej nadmiernych ilości. Głównie  i  najczęściej    spotykamy się z  uczuciem  nerwowości ,  niepokoju  i   rozdrażnienia . Jest  to tzw.  „ zdenerwowanie kofeinowe”.  Kawa   może  zwiększać prawdopodobieństwo  zawału  serca  u osób   o wolniejszym  jej metabolizmie w wątrobie ( u  posiadających  gen spowalniający  detoksykację kofeiny nawet o 133% u osób  pijących powyżej 4 filiżanek  dziennie.)  Nieznacznie obniża   płodność u mężczyzn  jak i u kobiet.  Należy też  pamiętać ,że kawa   zwiększa   efektywność  środków  przeciwbólowych.

HERBATA –  według  legendy   jako  pierwszy  zaparzył  przypadkowo  liście herbaty w 2737r. pne   mityczny   cesarz  Shennong.   Jednak  pierwsze informacje  i zapiski  o herbacie  pochodzą  z X w. pne  z Chin. Ok. V w. ne  herbata poja wiła    się  w Mongolii  i Tybecie  a    ok. 800r. ne  zawędrowała  do Japonii .  W  Europie   jako  pierwsi  zaczęli parzyć  herbatę  Rosjanie  w XVI w.  w postaci bardzo mocnego naparu.  W Polsce pojawiła się   w  1664r. , dotarła do nas z Francji. Początkowo była traktowana jako  ziele lecznicze.

Substancją  czynną  obecną  w herbacie    jest  teina .    Teina występuje we wszystkich  rodzajach  herbaty, jednak w różnych ilościach.  Najwięcej  zawiera  jej czarna herbata  ok.  100mg na  filiżankę, zielona – kilka mg.  Teina  działa podobnie jak  kofeina stymulująco   na ośrodkowy  układ nerwowy,  nieco niweluje zmęczenie, poprawia koncentrację, procesy  myślowe , wspomaga wydzielanie soków trawiennych  i   poprawia  wentylację  płuc.  Mechanizm  działania teiny  jest  jednak inny niż  kofeiny. Polifenole  również  obecne w herbacie  spowalniają   wchłanianie  teiny co powoduje,  że jest ona przyswajana  dłużej  przez organizm     , co prowadzi  do  rozłożonego w  czasie   działania pobudzającego.    Jest  to zaleta działania herbaty , kiedy wypijana jest  w rozsądnych  ilościach. Kiedy  wypija się  zbyt  dużo filiżanek  dziennie, np.  kilkanaście   powoduje to  nasilone, przewlekłe   stany  pobudzenia.  Prowadzi   to  po kilku miesiącach  do  przemęczenia,  silnej  nerwicy a nawet do stanów  wyczerpania.  Z  reguły  pacjenci   nie  kojarzą    pojawiających  się stopniowo objawów nerwicy  z wypijaną  herbatą.   Trudno  tez  wtedy  znaleźć  na tą  dolegliwość lekarstwo.

Długotrwałe  picie  dużych ilości mocnej herbaty  prowadzi również  do niedoboru    wit. B₆. Ta z kolei  jest  niezbędna do prawidłowego  metabolizmu  homocysteiny.  Niedobór wit. B₆ oraz kwasu foliowego  powodują  również  inne  przyczyny np. palenie  tytoniu,  picie alkoholu,   leki zawierające  teofilinę, leki neurotyczne,   leki  donory  tlenku azotu. To wszystko powoduje  wzrost  stężenia   homocysteiny, która jest uważana   za  przyczynę  zmian  miażdżycowych.

Tak  więc   najpopularniejsze   te napoje  mają swoje zalety  i wady  używania.  I jak  powiedział  kiedyś  pan prof.  Herman (  Katedra Farmakologii i Farmakoterapii przy Akademii Medycznej w Katowicach)   wszystko  jest  trucizną, kwestia  jest  tylko dawki.

Należy   pamiętać  te słowa  , bo dotyczą  nie tylko używek  i leków ,  ale także  wszystkiego  co zjadamy  i wypijamy.