WITAMINA B12 – KOBALAMINA – jest to pod względem budowy największa witamina, a przy tym bardzo nietrwała, niestabilna. Wymaga odpowiednio niskiego pH, obecności odpowiednich białek i tlenu. Te warunki wymusiły u człowieka skomplikowany system jej wchłaniania.
W przyrodzie żadne zwierzę i roślina nie potrafią syntetyzować tej witaminy. Tworzą ją tylko bakterie żyjące w glebie, na resztkach organicznych, korzeniach roślin, w niektórych produktach fermentowanych np. w kiszonych ogórkach, kapuście, buraczkach. Witamina B12 w swojej budowie zawiera atom kobaltu. W zależności od tego jaki podstawnik przyłączy się do atomu kobaltu, mamy różne nazwy i właściwości wit. B12. Naturalną formą działającą w organizmie ludzkim jest hydroksy- i metylokobalamina. Cyjanokobalamina jest formą sztuczną, ale jest najtańszą i najbardziej trwałą formą witaminy B12. W organizmie musi być przekształcona w aktywną hydroksy- lub metylokobalaminę. Witamina B12 (cyjanokobalamina) znana i stosowana była już od lat 50-tych w leczeniu zapalenia nerwów obwodowych: rwa kulszowa, bóle korzeniowe, zapalenie nerwu trójdzielnego. To było główne jej zastosowanie.
Ale skoro działa regenerująco na nerwy obwodowe, to czy działa również na układ nerwowy ośrodkowy, neurony mózgowe i istoty szarej rdzenia kręgowego?Witamina B12 jest niezbędna do syntezy otoczki mielinowej nerwów. Mielina zbudowana jest głównie z wysoko wyspecjalizowanych kwasów tłuszczowych. Jest też niezbędna do regulacji syntezy substancji pośredniczących w przekazywaniu impulsów nerwowych w synapsach (połączeniach miedzy komórkami nerwowymi). Wpływa na szybkość przewodzenia, siłę sygnału nerwowego, wygaszanie i przerwanie sygnału, ale też generowanie samoczynnych sygnałów. Takie objawy jak drętwienie i mrowienie skóry mogą być spowodowane niedoborem witaminy B12. Podobnie objawy typu szumy w uszach, zaburzenia słuchu, zawroty głowy. Można wówczas podejrzewać niedobór wit. B12. Zwłaszcza u starszych osób.
Od wit. B12 zależy synteza enzymów wytwarzających serotoninę i dopaminę w neuronach.
Na początku XXI wieku zwrócono uwagę na niski poziom witaminy B12 u osób zapadających na depresję, mających myśli samobójcze, inne zaburzenia psychiczne, zespoły otępienne.Być może jeszcze większą rolę odgrywa wit. B12 w stosunku do komórek glejowych, występujących w mózgu. Pełnią one rolę odżywczą w stosunku do neuronów. Zbudowane są głównie z tłuszczu. UKŁAD NERWOWY TO TAKŻE NERWY CZUCIOWE – prowadzą one sygnał z „zewnątrz” do centralnego układu nerwowego. Zaburzenia przewodzenia – czy to w synapsie, czy we włóknie – mogą powodować spaczone odczucie z receptorów zmysłowych czy wręcz odczucia patologiczne bez pobudzenia receptorów, jak np:
Tak więc niedobór witaminy B12 może dawać bardzo wiele objawów i powinien być brany pod uwagę przez wielu specjalistów, nie tylko neurologów, ale także psychiatrów, internistów, dermatologów, laryngologów.
Zawsze kiedy objawy są związane z NEURONEM, trzeba pomyśleć o witaminie B12. Zwłaszcza, kiedy nie da się objawów wytłumaczyć inną przyczyną!
Objawami mogą być:
W początkach XX w. wykazano, że niedobór żelaza jest także przyczyną anemii. Kiedyś anemię leczono zawsze żelazem. Anemię, której nie udawało się leczyć żelazem nazwano anemią złośliwą. Wiedziano, że wątróbka jest bogata w żelazo i tym leczono anemię. Sama wątróbka również nie leczyła anemii złośliwej. Przypadkowo odkryto, że jakiś związek zawarty w żółci leczy anemię złośliwą. Za to odkrycie w 1934r. Whipple, Minnot i Murphy otrzymali Nagrodę Nobla, ale do 1947 r. nie udawało się określić chemicznie cząsteczki kobalaminy. W tamtych latach leczono taką anemię poprzez podawanie żółci. Dopiero doktor Mary Shorb w 1947r. wyizolowała ją ze sfermentowanego soku z buraka ćwikłowego. W 1956r. opracowano metodę produkcji kobalaminy, za pomocą bakterii fermentujących (hydroksykobalamina). Obecnie produkuje się najbardziej trwałą pod postacią cyjanokobalaminy.
TYLKO BAKTERIE POTRAFIĄ PRODUKOWAĆ KOBALAMINĘ.
ŻADNE ZWIERZĘ ANI ROŚLINA SAMA TEGO NIE ROBI
Anemia wywołana niedoborem wit. B12 cechuje się obniżeniem ilości hemoglobiny oraz jednoczesnym zwiększeniem średnicy erytrocytów, których ilość jest zwykle w granicach normy.
Erytrocyty powstające w szpiku kostnym muszą być optymalnie wypełnione hemoglobiną (białko wiążące tlen). Niezbędne do tego są kwas foliowy i witamina B12. Wielka trójka: ŻELAZO, KWAS FOLIOWY i KOBALAMINA. Bez tych dwóch ostatnich czynników pojawia się błąd w dojrzewaniu erytrocytów. Stają się one większe – mega. A anemia zwana jest megaloblastyczną.
Jeżeli występują objawy sugerujące anemię, a więc bladość skóry i śluzówek, ogólne osłabienie, osłabienie metabolizmu ogólnego, a do tego towarzyszą objawy ze strony dysfunkcji neuronów (opisane wcześniej), szczególnie u osób starszych z chorobami autoimmunologicznymi, wegan, wegetarian lub u osób po resekcji częściowej żołądka, to zawsze trzeba w pierwszej kolejności myśleć o niedoborze witaminy B12.
Aby nie doszło do anemii złośliwej, to zapotrzebowanie określa się na na 2,4 – 2,8 mikrograma/dobę. Zanim dojdzie do niedoboru, organizm zużywa zapasy witaminy B12, które magazynuje w wątrobie. Zapasy mogą wynosić nawet 2 – 5 miligramów. Może to wystarczyć na kilkanaście miesięcy lub nawet kilka lat. Ponieważ układ nerwowy jest najbardziej wrażliwy na wszelkie niedobory, to objawy ze strony neuronów stopniowo pojawiają się znacznie wcześniej niż anemia złośliwa. Trudno jest wówczas postawić prawidłowe rozpoznanie, gdyż pacjenci i lekarze zwykle sami ignorują pewne symptomy, które nie pasują do diagnozy konkretnej choroby.
Poziom prawidłowy wit. B12 we krwi ma dość szeroki zakres 200- 1100 pikogram/ml. Różnica wynosi 550 %.!!! Przypomina to normę witaminy D3 30-100. Okazuje się, że u osób z poziomem w dolnej granicy normy 200-400pg/ml częściej występują objawy neuronalne. Prawdopodobnie wynika to z istnienia bariery krew – mózg i nieswobodnego przechodzenia cząsteczki kobalaminy do mózgu i płynu mózgowo-rdzeniowego. U osób z poziomem ponad 600pg/ml nie obserwuje się takich objawów.
POZIOM WITAMINY B12 WE KRWI | OBJAWY |
Ponad lub 600 pg/ml | PEŁNIA ZDROWIA |
600-400 pg/ml | Dyskretne objawy neuronalne lub pełnia zdrowia |
400-200 pg/ml | Objawy neurologiczne, psychiczne, metaboliczne, miażdżyca |
Poniżej 200pg/ml | Jw. oraz anemia złośliwa |
WCHŁANIANIE WITAMINY B12 TO NIESAMOWICIE ISTOTNA SPRAWA.
MUSI BYĆ SPEŁNIONYCH WIELE WARUNKÓW, ABY BYŁO SKUTECZNE!
Witamina B12 w pożywieniu np. wątróbce, jajach, kiszonkach jest związana z białkiem. W niskim pH żołądka kobalamina jest odłączana od białek za pomocą enzymu pepsyny. Aby kobalamina nie uległa zniszczeniu przez długotrwały kontakt z niskim pH, już w żołądku musi połączyć się z białkiem ochronnym zwanym kobalofiliną. To białko jest produkowane przez ślinianki i dociera do żołądka ze śliną.
UWAGA!!! Szybkie połykanie pokarmów lub popijanie w czasie jedzenia powoduje, że do żołądka dociera zbyt mało kobalofiliny! Efekt – zaburzone wchłanianie wit. B12.
W żołądku komórki okładzinowe produkują i uwalniają następne białko tzw. czynnik Castle´a. Ma on specyficzna budowę i funkcję. Łączy się tylko z właściwą WOLNĄ KOBALAMINĄ, a nie pasuje do pseudokabalamin. W dodatku łączy się z nią dopiero w zasadowym pH, czyli po przejściu do dwunastnicy. Tam rozpada się połączenie kobalaminy z kobalofiliną. Połączenie kobalamina – czynnik Castle´a jest wchłaniane do enterocytów w jelicie cienkim. Z nich trafia żyłą wrotną do wątroby. Witamina B12 jest tam częściowo magazynowana, a część jest transportowana z białkiem transkobalaminą II do wszystkich komórek. Każda komórka ma specyficzny receptor CD320, dzięki któremu ten kompleks przedostaje się do cytoplazmy. W cytoplazmie kobalamina jest uwalniana i wykorzystywana przez komórkę.
Witamina B12 nie wchłania się w jelicie grubym, natomiast wchłania się w jamie ustnej. Wit. B12 jest produkowana przez nasze bakterie jelitowe, ale się stamtąd nie wchłania. Jest wydalana na zewnątrz z kałem. Tak samo w odchodach zwierzęcych. Nawóz naturalny jest bogaty w witaminę B12. Żadne probiotyki nie wpływają na lepsze wchłanianie wit. B12. 50% całej kobalaminy jest magazynowane w wątrobie. Część trafia do krwi jako transkobalamina, ale duża część jest wydzielana do żółci w postaci wolnej. Z żółcią trafia do dwunastnicy, gdzie łączy się z czynnikiem Castle´a i podobnie jak spożyta z pokarmem wchłania się do enterocytów i krąży dalej – wątroba-krew-komórki docelowe. Żółć jest główną drogą wydalania kobalaminy, ale aż 99,9% wchłania się z powrotem. Tylko ok. 0,1% jest tracona z kałem. Dlatego zapotrzebowanie dobowe jest tak niewielkie. Widać też jak cenna jest to substancja, skoro organizm wytworzył mechanizmy, które nie pozwalają na jej utratę (dlatego na początku XX wieku leczono anemię złośliwą żółcią).U osób z prawidłową funkcją żołądka wchłania się ok. 30-40% podanej dawki, ale nie więcej niż 1,5- 5 µg. Reszta jest niestety wydalana i nie ma sensu podawania doustnie megadawek rzędu 1000-5000µg.U osób z niedokwaśnością żołądka wchłanianie wynosi 0. Nie wchłania się. Wtedy należy podać Wit. B12 domięśniowo. Podobnie u osób leczonych inhibitorami pompy protonowej – prazole, tzw. osłonowe na żołądek, po operacjach na żołądku, u osób z zaburzeniami wchłaniania jelitowego, przewlekłych stanach zapalnych jelit, robaczycach.
WITAMINA B12 A HOMOCYSTEINA
Od 20 lat wiemy nieco więcej na temat przemian aminokwasów zawierających siarkę: metioniny i cysteiny. Metionina jest aminokwasem niezbędnym, to znaczy takim, który musimy dostarczyć organizmowi z pożywieniem (żółtko jajka). Ulega on demetylacji do homocysteiny. Powstająca homocysteina może być przekształcana w obecności witaminy B6, B12 i kwasu foliowego w cysteinę. Cysteina wchodzi w skład GLUTATIONU – NAJSILNIEJSZEGO WŁASNEGO ANTYOKSYDANTA KAŻDEJ KOMÓRKI.
Glutation powstaje w cytoplazmie każdej komórki. Ale musi być dostępna w niej CYSTEINA. Dlatego ten cykl przemian metionina-cysteina jest kluczowy dla życia i walki z wolnymi rodnikami. Bez glutationu (bez cysteiny) komórka umiera, z powodu nadmiaru wolnych rodników jakie w niej powstają w każdej sekundzie procesów metabolicznych (glikolizy, oddychania tlenowego itd.).
Homocysteina jest metabolitem powstającym z metioniny, dość wolno usuwanym przez nerki i dlatego jej wysoki poziom we krwi wyrządza wiele szkód. Niszczy białka, DNA, uszkadza błonę komórek śródbłonka naczyń krwionośnych, co skutkuje wzrostem krzepnięcia krwi i rozwojem procesu miażdżycowego w miejscu uszkodzenia. Wysokie poziomy homocysteiny korelują z zawałami serca, udarami, chorobą wieńcową. Odwrotnie – obniżenie poziomu homocysteiny zmniejsza ryzyko tych chorób.
Jeszcze jedna uwaga. W żywieniu optymalnym zjadamy codziennie dużo żółtek jaj, które są źródłem metioniny. Powinniśmy zjadać przynajmniej 1 raz w tygodniu wątróbkę cielęcą lub wieprzową jako nośnik witaminy B12. Ważne jest, by stworzyć odpowiednie warunki do wchłaniania tej witaminy. Dbać o zakwaszenie żołądka i sprawność jelit, by nie doszło do niedoboru witaminy B12, a tym samym do rozwoju zmian miażdżycowych.
Aby zapobiec nadmiarowi homocysteiny, człowiek musi mieć w sobie witaminę B12, B6 i kwas foliowy.
tel. 32 353 20 27
kom. 503 – 144 – 481