Niedokładnie rozpoznany i niewłaściwie leczony ból zwiększa koszty opieki medycznej i staje się problemem społecznym. Najistotniejszą przyczyną niewłaściwego leczenia jest niezrozumienie złożonej natury bólu i nieracjonalne podejście do jego oceny i leczenia. Za niedostateczne opanowanie bólu neuropatycznego odpowiada przede wszystkim nierozpoznanie jego charakteru i słaba zwykle odpowiedź na typowe leki przeciwbólowe. Dziś w leczeniu bólu, zwłaszcza bólu neuropatycznego, inaczej jak w innych chorobach, akcent przenosi się z leczenia przyczynowego na identyfikację i leczenie mechanizmów wywołujących i utrwalających ból.

Uszkodzenie nerwów obwodowych niezależnie od mechanizmu wywołuje ból, który, jak się szacuje, odczuwa 1-8 % populacji. Ból neuropatyczny różni się od bólu spowodowanego uszkodzeniem innych tkanek i bólu pochodzenia psychogennego, choć nie łatwo go zidentyfikować. Ból w neuropatii obwodowej ma wiele cech wspólnych ( charakter piekący, elektryzujący, mrowiący lub kujący ) , nie zawsze się ich jednak poszukuje i ustala właściwe ich rozpoznanie. Nierozpoznanie bólu neuropatycznego i braku doświadczenia w jego leczeniu mogą skutkować wdrożeniem w znacznym stopniu nieskutecznej  monoterapii  typowymi lekami przeciwbólowymi , z niewłaściwym wykorzystaniem metod uzupełniających, co prowadzi do utrwalenia bólu. Na ból neuropatyczny nie ma panaceum, jedyną metodą jest jak najwcześniejsze zapewnienie  jego kontroli. Wiele metod, choć przynosi istotną ulgę, podobną u wszystkich, nie w pełni pozwala się opanować ból.

Postępowanie w bólu nerwów obwodowych rozpoczyna się od kompleksowej i wszechstronnej oceny, w tym nasileniu, rodzaju i lokalizacji, rozmieszczenia, powtarzalności i czasu trwania bólu. Celem takiej oceny jest określenie typu lub typów bólu, który należy leczyć. Lekarz musi sobie zdawać sprawę, że ból postrzegany i zgłaszany może nie być jedyną dolegliwością wymagającą uwagi.

Dolegliwości bólowe mogą się nakładać, a ból o określonej lokalizacji może mieć więcej jak jedną przyczynę. Dość istotna jest jednak obserwacja pacjenta, a badania diagnostyczne nie zawsze ujawniają przyczynę bólu neuropatycznego. Lekarz musi również określić poziom funkcjonowania pacjenta przed chorobą, spytać o współistniejące uwarunkowania medyczne i psychospołeczne oraz dotychczasowe leczenie chorób współistniejących, które mogą rzutować na leczenie bólu. To warunek skutecznego i bezpiecznego leczenia. Samo leczenie nie powinno skoncentrować się na wyeliminowaniu lub opanowaniu pierwotnej przyczyny bólu oraz łagodzeniu objawów utrudniających funkcjonowanie i wywołujących psychologiczny stres obniżający jakość życia pacjenta. Optymalnemu leczeniu sprzyja podejście  wielodyscyplinarne . Często bolowi towarzyszy utrata czucia w zajętym obszarze, pacjent może nie odczuwać bodźców dotykowych. Taki stan znieczulicy bolesnej ( anesthesia dolorosa )  naraża na niezauważone urazy, zakażenia i obniżenie zdolności funkcjonowania, co może nasilić uszkodzenia nerwów i tkanek. Uszkodzenia tkanek powinny być leczone od razu i radykalnie.

Należy działać zapobiegawczo, np. noszenie obuwia ochronnego lub protez, żeby zmniejszyć prawdopodobieństwo urazu. Poprawie jakości opieki służy edukacja pacjenta w zakresie choroby podstawowej i patofizjologii bólu, np. poradnictwo dietetyczne w cukrzycy, zalecenia zachowań łagodzących dolegliwości, pomoc psychologiczną.

Cechy bólu neuropatycznego to :

ból o charakterze pieczenia, mrowienia, drętwienia, rażenia prądem, kłucia, może być nagły, przeszywający, rwący, ostry, głęboki, tępy aż do kości, może zaczynać się podstępnie i z czasem narastać. Mimo podania leków przeciwbólowych, słabo na nie pacjent reaguje.

Celem leczenia farmakologicznego jest zmniejszenie bólu a tym samym poprawa jakości życia pacjenta. Podstawą leczenia bólu neuropatycznego, choć nie panaceum , stanowią leki adjuwantowe, tzn. o właściwościach przeciwbólowych, choć opracowane i zarejestrowane do leczenia innych chorób, np. leki przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, rozkurczające mięśnie szkieletowe, hipotensyjne, miejscowo znieczulające. Trzeba brać pod uwagę ich działania niepożądane terapeutycznie, np. działanie nasenne u pacjenta, który prócz bólu cierpi na bezsenność. Leczenie zaczynamy od stosunkowo małych dawek, potem zwiększamy do czasu zaobserwowania wpływu terapeutycznego albo działań niepożądanych. Jeśli objawy niepożądane rozwiną się zanim lek zacznie przynosić pełne korzyści terapeutyczne, zazwyczaj wracamy do poprzedniej mniejszej dawki, jeśli widoczny był korzystny wpływ, albo leki odstawiamy. Ból neuropatyczny stanowi istotny problem w praktyce lekarskiej, postępowanie z chorymi, u których został rozpoznany, podejmowane jest przez specjalistów wielu dziedzin medycyny. Ważne jest i istotne ustalenie poziomu uszkodzenia układu nerwowego ( ból neuropatyczny obwodowy- ośrodkowy ).

Skuteczność zastosowanego postępowania uzależniona jest od poprawnego rozpoznania. Ból neuropatyczny pojawia się u 10-15 % chorych z neuroboreliozą i trudno poddaje się leczeniu. Jest zwykle piekący i zlokalizowany jest w okolicy karku lub okolicy lędźwiowej. Może mieć charakter obwodowego lub ośrodkowego bólu neuropatycznego. W jego leczeniu zastosowanie znajdują trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Ośrodkowy ból neuropatyczny może się rozwinąć również u chorych z stwardnieniem rozsianym. Jako objaw towarzyszący stwardnieniu rozsianemu występuje u około 30-80 % chorych.

Podsumowując należy podkreślić, że skuteczność leczenia w największym stopniu zależy od poprawnej oceny charakteru bólu. W wyborze z szerokiego arsenału leków trzeba się kierować profilem ich działań niepożądanych i interakcjami z lekami już stosowanymi. Nie możemy tu zapomnieć o dobrym odżywieniu pacjenta tz. o odpowiednim ułożeniu i zaplanowaniu posiłków. Dobrze odżywiony pacjent lepiej znosi trudy dnia codziennego związanego z jego chorobą.

www.optymalni-katowice.pl